Wysypka - jakie są jej przyczyny i rodzaje? Na czym polega leczenie wysypki?

Wysypka na ciele objawem chorobowym - jakie są rodzaje?

Wysypki stanowią dość zróżnicowaną grupę objawów. Mogą mieć postać różnej wielkości plam, pęcherzy, bąbli, grudek bądź krostek. Ich wnętrze może być wypełnione płynem surowiczym, krwią, ropą. Jedne będą bezpieczne dla chorego i otoczenia, inne natomiast mogą mieć przyczynę infekcyjną i prowadzić do roznoszenia choroby. Samych przyczyn wysypek może być wiele. Często kojarzone są z alergiami, ale ich źródło może być również w chorobach o podłożu wirusowym, bakteryjnym i pasożytniczym. Rzadziej wysypkę na ciele obserwuje się w chorobach o podłożu przewlekłym. Jak łatwo można się domyśleć, leczenie wysypki będzie zależało od choroby podstawowej.

Różne rodzaje wysypki alergicznej - AZS i pokrzywka

Atopowe zapalenie skóry (AZS) i pokrzywka alergiczna są konsekwencją alergii czyli nadreaktywności układu immunologicznego na substancje zwane alergenami, wśród których są m.in. białka pokarmowe, pyłki roślin, sierść zwierząt, pleśnie czy roztocza.

AZS to częsty problem niemowląt i małych dzieci, znany jako egzema lub skaza białkowa, ale występuje również u młodzieży i dorosłych. U tych chorych głównym problemem jest znaczna suchość i świąd skóry, a detergenty, ubrania z wełny, alergeny oraz silny stres czy zmiany temperatury i wilgotności powietrza mogą prowadzić do nasilenia objawów. Wówczas pojawiają się silnie swędzące pęcherzyki i grudki, sączące się zmiany zapalne czy nadżerki.

Pokrzywka alergiczna ma charakter swędzącego różowego lub porcelanowobiałego bąbla otoczonego rumieniem. Bąbli tych może być wiele, a także mogą się one zlewać. Typowe jest, że pokrzywka pojawia się w ciągu minut-godzin w miejscu, w którym doszło do kontaktu z alergenem.

W obu przypadkach jedynym sposobem na poradzenie sobie z wysypką jest przeprowadzenie diagnostyki alergologicznej i unikanie kontaktu z uczulającymi substancjami. W AZS dodatkowo zaleca się odpowiednią higienę skóry (m.in. stosowanie emolientów).

Wysypki jako reakcje fotoalergiczne i polekowe

Wiele substancji chemicznych również jest odpowiedzialnych za nadmierne reakcje układu odpornościowego. W przypadku uczuleń na leki znajomość tych alergii u siebie może być kluczowa dla zachowania zdrowia i życia. Uczulającymi lekami dość często są antybiotyki, w tym penicylina, czy środki do znieczuleń ogólnych i miejscowych. Zamiast leczyć ich zastosowanie może doprowadzić nie tylko do wysypek, ale również do ciężkich objawów, w tym anafilaksji.

Substancje chemiczne mogą powodować również reakcje fotoalergiczne, gdy ich zastosowanie naskórnie (składniki kosmetyków) czy doustnie (leki, zioła) w połączeniu z wystawieniem skóry na promieniowanie UV powoduje pojawienie się plam i wysypki. Sytuacja taka może się wydarzyć nie tylko w czasie opalania na słońcu lub w solarium, ale nawet w przypadku depilacji laserowej. Wśród fotouczulających ziół jest m.in. dziurawiec i nagietek, a do tego typu leków należą liczne antydepresanty, niektóre leki przeciwtrądzikowe czy przeciwgrzybicze. Stosując je może dojść do trwałego przebarwienia skóry lub też ostre poparzenia.

Choroby wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze jako przyczyny wysypki

W przypadku niektórych chorób wysypka stanowi jeden z wielu objawów, a czasem jest głównym symptomem, który pozwala na zdiagnozowanie choroby. Ten problem skórny może dotyczyć zarówno chorób wirusowych, jak i bakteryjnych czy pasożytniczych, wśród których są:

• opryszczka zwykła i opryszczka narządów płciowych - wysypka w postaci pęcherzyków wypełnionych płynem, które później przekształcić się mogą w owrzodzenia,
• ospa wietrzna - pojawiająca się rzutami wysypka ma różnorodny kształt i jest spowodowana infekcją VZV,
• półpasiec - za chorobę odpowiedzialny jest VZV (wirus ospy wietrznej i półpaśca), ale półpasiec jest mniej zakaźną chorobą, w której występuje bolesna i swędząca wysypka po jednej stronie kręgosłupa,
• różyczka - występują w niej wykwity plamisto-grudkowe, czemu towarzyszy powiększenie m.in. węzłów chłonnych i gorączka,
• rumień zakaźny - na policzkach pojawia się czerwony rumień przypominający spoliczkowanie, a później przenosi się na inne części ciała,
• odra: Wysypka ma bardzo charakterystyczny wygląd: ciemnoczerwone plamki i grudki. Na początku występuje na głowie, następnie pojawia się na tułowiu i kończynach. Charakterystycznym objawem poprzedzającym wysypkę są tzw. plamki Koplika (szarobiałe grudki na błonie śluzowej policzków).
• szkarlatyna (płonica) - charakteryzuje się wysypką drobną, różową, szorstką i plamistą oraz w postaci tzw. trójkąta Fiłatowa lub linii Pastii,
• zakażenie meningokokami - wysypki mogą mieć postać plamek, pęcherzy i ognisk krwotocznych, a współwystępuje tu wysoka gorączka,
• borelioza - objawem tej choroby odkleszczowej jest rumień wędrujący, a towarzyszyć mu mogą objawy grypopodobne,
• świerzb, który wywołuje pasożyt - świerzbowiec ludzki - objawia się zwykle grudkową, bardzo swędzącą wysypką w przestrzeniach międzypalcowych i na powierzchniach zgięciowych
• choroby pasożytnicze, jak lamblioza czy glistnica - w ich przebiegu jednym z objawów może być wysypka w postaci pokrzywek.

Każda z tych chorób wymaga leczenia przyczynowego odpowiedniego do zakażającego patogenu i tylko tak można się jednocześnie pozbyć wysypki.

Inne przyczyny wysypki - plamice naczyniowe, fenyloketonuria, celiakia...

Różne skazy naczyniowe, jak plamica Schönleina-Henocha, są odpowiedzialne za wysypki w postaci plamistych zmian skórnych. Są one bezpośrednio spowodowane przez wynaczynienie do skóry krwi i tworzą mniejsze lub większe wykwity. W zależności od konkretnej choroby zmianom krwotocznym towarzyszyć będą objawy ze strony innych układów i narządów.

Wysypka stanowi również jeden z wielu objawów fenyloketonurii, w której najbardziej typowe są drgawki, zaburzenia zachowania, nasilone napięcie i drżenie mięśni. Symptomy tej genetycznej choroby wynikają z gromadzenia się fenyloalaniny (jednego z aminokwasów) w organizmie i uszkadzaniu układu nerwowego. W przypadku braku leczenia, a właściwie stosowania diety bez fenyloalaniny, może dojść do ciężkiego upośledzenia umysłowego.

Również wrodzonej nietolerancji glutenu, celiakii, może towarzyszyć wysypka pod postacią tzw. choroby Dühringa. W celiakii zwykle dominują objawy pokarmowe oraz różnorodne skutki niedożywienia. Jest to wynik zaniku kosmków jelitowych związany z nietolerowaniem glutenu, co można wykryć za pomocą odpowiednich badań na celiakię. Znacznie rzadsza jest właśnie manifestacja skórna - bąble, grudki, rumienie, pęcherzyki czy krostki o białym zabarwieniu i wypełnione płynem. Jak w standardowej celiakii, podstawowym leczeniem jest ścisła dieta bezglutenowa.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk