Kwas foliowy - rola w organizmie, objawy niedoborów, kwas foliowy w ciąży
Funkcje kwasu foliowego
- Synteza DNA i neuroprzekaźników
- prawidłowy poziom homocysteiny
- zapobieganie wadom rozwojowym płodu
- ochrona przed niedokrwistością
Data publikacji: 2022-02-22
Data aktualizacji: 2022-02-22
Współczesna dieta sprzyja niedoborom folianów w populacji, w tym również kwasu foliowego. Dotychczas przyjmowało się, że suplementować go powinny przede wszystkim kobiety w ciąży, tymczasem najnowsze badania wskazują, że wpływa on również pozytywnie na płodność mężczyzn. Prawidłowy poziom kwasu foliowego to także odpowiednia praca mózgu, prawidłowa synteza DNA i zapobieganie chorobom serca oraz niedokrwistości.
Jakie funkcje w organizmie pełni kwas foliowy?
-suplementacja zapobiega wadom cewy nerwowej i wadom rozwojowym płodu,
-bierze udział w syntezie DNA (a konkretnie syntezie nukleotydów wykorzystywanych do produkcji DNA, stąd nieprawidłowe stężenie witaminy B9 może mieć związek z niektórymi nowotworami),
-odgrywa rolę w regulowaniu poziomu homocysteiny, obniżając jej poziom we krwi i pozwalając na jej przekształcenie w metioninę (im wyższe stężenie homocysteiny, tym większe ryzyko uszkodzeń naczyń krwionośnych i podwyższonego poziomu złego cholesterolu),
-wpływa pozytywnie na płodność — niezbędny w przebiegu spermatogenezy (procesu powstawania oraz dojrzewania plemników), niedobór u kobiet posiadających mutację genu MTHFR, może powodować problemy z zajściem w ciąże,
-zapobiega niedokrwistości związanej z zaburzeniami dojrzewania czerwonych krwinek,
-wpływa na układ nerwowy — bierze pośredni udział w syntezie neuroprzekaźników.
Objawy niedoboru kwasu foliowego:
-bladość skóry,
-zaczerwienie i owrzodzenia języka,
-stan zapalny języka, błony śluzowej warg,
-wczesne siwienie włosów,
-przewlekłe zmęczenie i senność w ciągu dnia,
-kłopoty z koncentracją,
-bezsenność i problemy z zasypianiem,
-roztargnienie, problemy z pamięcią,
-stany niepokoju i lęk,
-depresja.
Suplementacja kwasem foliowym a ciąża
W okresie ciąży wzrasta zapotrzebowanie ciężarnej na kwas foliowy. Podobnie jak pozostałe foliany, kwas foliowy nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka, co sprawia, że zaspokojenie tego zapotrzebowania wyłącznie zbilansowanymi składnikami w diecie, nie jest możliwe.
Niedobór folianów w ciąży predysponuje nie tylko do wad cewy nerwowej, ale także rozszczepu wargi i podniebienia, zespołu Downa, wad serca i układu moczowego oraz defektów kończyn. Kobiety, u których występują zaburzenia metabolizmu folianów,
są bardziej narażone na powikłania ciążowe, takie jak nawracające poronienia, ograniczenie wzrastania wewnątrzmacicznego płodu oraz stan przedrzucawkowy.
Wysokość dawek zalecanych w suplementacji jest zależna od czynników ryzyka wystąpienia niedoborów kwasu foliowego, a także wad płodu. Suplementację najlepiej rozpocząć w okresie minimum 3 miesięcy poprzedzających ciążę i kontynuować ją przez cały okres jej trwania, aż do zakończenia okresu karmienia piersią.
Do grupy podwyższonego ryzyka predysponują:
-wady płodu, zaburzenia wzrastania wewnątrzmacicznego lub stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży,
-cukrzyca typu 1 i 2,
-zespół policystycznych jajników leczony metforminą,
-przewlekłe schorzenia układu pokarmowego (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelit),
-BMI powyżej 24,
-leki — przeciwpadaczkowe, matotreksat, sulfalazyna, metformina,
-niewydolność wątroby lub nerek,
-obniżona aktywność MTHFR,
-alkoholizm i palenie papierosów,
-obciążony wywiad — wady płodu w najbliższej rodzinie.
W grupie podwyższonego ryzyka rekomendowana dawka to 0,8mg/dobę.
Główne źródła kwasu foliowego:
-warzywa (szpinak, brokuł, jarmuż, sałata),
-cytrusy,
-drożdże,
-ziarna zbóż,
-wątroba wołowa,
-korzeń pietruszki.
Zaledwie połowa dostarczanego z pożywieniem kwasu foliowego jest przyswajana przez organizm, stąd też dostępna na rynku żywność jest wzbogacana o foliany, w tym również kwas foliowy. W Polsce do tych produktów należą przede wszystkim soki owocowe i nektary, odżywki, płatki zbożowe.
Kwas foliowy – jak wybrać?
Jedynym na rynku, dostępnym bez recepty lekiem z kwasem foliowym jest preparat Folik, zawiera on najmniejszą rekomendowaną w ciąży dawkę – 0,4mg/dobę. Przyjmowanie leku daje nam gwarancję co do zawartości i dawki przyjmowanego preparatu, w przypadku suplementów diety, warto postawić na sprawdzonego producenta, co zwiększa prawdopodobieństwo, że przyjmowany preparat faktycznie zawiera deklarowany skład.
Bibliografia:
- Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A. (2017). Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i PołożnikówGinekologia i Perinatologia Praktyczna. Vol. 2, Nr 5, s. 210-214.
- Sikorska-Zimny K. Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. Vol. 27, Nr 4, s. 496-501.
- Jakie witaminy PRZED ciążą? I jak wybrać kwas foliowy? Analiza i opinie — PanTabletka
- Cieślik E., Gębusia A. (2011). Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym. Vol. 46, Nr 4, s. 431-436.
Autor merytoryczny: Mgr Paulina Łuczyńska