Kwas foliowy - rola w organizmie, objawy niedoborów, kwas foliowy w ciąży

-suplementacja zapobiega wadom cewy nerwowej i wadom rozwojowym płodu,
-bierze udział w syntezie DNA (a konkretnie syntezie nukleotydów wykorzystywanych do produkcji DNA, stąd nieprawidłowe stężenie witaminy B9 może mieć związek z niektórymi nowotworami),
-odgrywa rolę w regulowaniu poziomu homocysteiny, obniżając jej poziom we krwi i pozwalając na jej przekształcenie w metioninę (im wyższe stężenie homocysteiny, tym większe ryzyko uszkodzeń naczyń krwionośnych i podwyższonego poziomu złego cholesterolu),
-wpływa pozytywnie na płodność — niezbędny w przebiegu spermatogenezy (procesu powstawania oraz dojrzewania plemników), niedobór u kobiet posiadających mutację genu MTHFR, może powodować problemy z zajściem w ciąże,
-zapobiega niedokrwistości związanej z zaburzeniami dojrzewania czerwonych krwinek,
-wpływa na układ nerwowy — bierze pośredni udział w syntezie neuroprzekaźników.

Objawy niedoboru kwasu foliowego:

-bladość skóry,
-zaczerwienie i owrzodzenia języka,
-stan zapalny języka, błony śluzowej warg,
-wczesne siwienie włosów,
-przewlekłe zmęczenie i senność w ciągu dnia,
-kłopoty z koncentracją,
-bezsenność i problemy z zasypianiem,
-roztargnienie, problemy z pamięcią,
-stany niepokoju i lęk,
-depresja.

Suplementacja kwasem foliowym a ciąża

W okresie ciąży wzrasta zapotrzebowanie ciężarnej na kwas foliowy. Podobnie jak pozostałe foliany, kwas foliowy nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka, co sprawia, że zaspokojenie tego zapotrzebowania wyłącznie zbilansowanymi składnikami w diecie, nie jest możliwe.

Niedobór folianów w ciąży predysponuje nie tylko do wad cewy nerwowej, ale także rozszczepu wargi i podniebienia, zespołu Downa, wad serca i układu moczowego oraz defektów kończyn. Kobiety, u których występują zaburzenia metabolizmu folianów,
są bardziej narażone na powikłania ciążowe, takie jak nawracające poronienia, ograniczenie wzrastania wewnątrzmacicznego płodu oraz stan przedrzucawkowy.

Także zbyt wysokie dawki kwasu foliowego zagrażają wczesnej ciąży, mogą również predysponować do wystąpienia w przyszłym życiu potomstwa otyłości, cukrzycy typu 2 i insulinooporności.
Wysokość dawek zalecanych w suplementacji jest zależna od czynników ryzyka wystąpienia niedoborów kwasu foliowego, a także wad płodu. Suplementację najlepiej rozpocząć w okresie minimum 3 miesięcy poprzedzających ciążę i kontynuować ją przez cały okres jej trwania, aż do zakończenia okresu karmienia piersią.

U kobiet w grupie niskiego ryzyka (bez wad płodu w wywiadzie własnym lub rodzinnym) zalecana dawka to 0,4mg/dobę.

Do grupy podwyższonego ryzyka predysponują:

-wady płodu, zaburzenia wzrastania wewnątrzmacicznego lub stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży,
-cukrzyca typu 1 i 2,
-zespół policystycznych jajników leczony metforminą,
-przewlekłe schorzenia układu pokarmowego (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelit),
-BMI powyżej 24,
-leki — przeciwpadaczkowe, matotreksat, sulfalazyna, metformina,
-niewydolność wątroby lub nerek,
-obniżona aktywność MTHFR,
-alkoholizm i palenie papierosów,
-obciążony wywiad — wady płodu w najbliższej rodzinie.
W grupie podwyższonego ryzyka rekomendowana dawka to 0,8mg/dobę.

Do grupy wysokiego ryzyka predysponuje występowanie wad cewy nerwowej u matki, ojca lub potomstwa. W takim przypadku rekomendowana dawka 12 tygodni przed planowaną ciążą oraz w I trymestrze to 5mg/dobę. Od drugiego trymestru dawkę zmniejsza się do 0,8mg/dobę.

Główne źródła kwasu foliowego:

-warzywa (szpinak, brokuł, jarmuż, sałata),
-cytrusy,
-drożdże,
-ziarna zbóż,
-wątroba wołowa,
-korzeń pietruszki.

Zaledwie połowa dostarczanego z pożywieniem kwasu foliowego jest przyswajana przez organizm, stąd też dostępna na rynku żywność jest wzbogacana o foliany, w tym również kwas foliowy. W Polsce do tych produktów należą przede wszystkim soki owocowe i nektary, odżywki, płatki zbożowe.

Kwas foliowy – jak wybrać?

Jedynym na rynku, dostępnym bez recepty lekiem z kwasem foliowym jest preparat Folik, zawiera on najmniejszą rekomendowaną w ciąży dawkę – 0,4mg/dobę. Przyjmowanie leku daje nam gwarancję co do zawartości i dawki przyjmowanego preparatu, w przypadku suplementów diety, warto postawić na sprawdzonego producenta, co zwiększa prawdopodobieństwo, że przyjmowany preparat faktycznie zawiera deklarowany skład.

Bibliografia:

1. Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A. (2017). Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i PołożnikówGinekologia i Perinatologia Praktyczna. Vol. 2, Nr 5, s. 210-214.
2. Sikorska-Zimny K. Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. Vol. 27, Nr 4, s. 496-501.
3. Jakie witaminy PRZED ciążą? I jak wybrać kwas foliowy? Analiza i opinie — PanTabletka 
4. Cieślik E., Gębusia A. (2011). Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym. Vol. 46, Nr 4, s. 431-436. 

Autor merytoryczny: Mgr Paulina Łuczyńska

Aktualizacja: 2022-02-22