Niacyna (witamina PP) - co to jest, na co i jak działa w naszym organizmie?

Na niacynę składa się kwas nikotynowy oraz amid kwasu nikotynowego. Amid kwasu nikotynowego posiada zdolność do przenoszenia atomów wodoru ze zredukowanych substratów na biorcę protonów oraz elektronów. Ponadto amid kwasu nikotynowego wchodzi w skład dwóch enzymów — NAD i NADP, które uczestniczą w przemianie białek, węglowodanów i tłuszczów. Te skomplikowane mechanizmy działania sprawiają, że witaminę PP wykorzystuje się w lecznictwie schizofrenii oraz w celu obniżania poziomu cholesterolu we krwi, a niektóre hipotezy wskazują również na możliwość stosowania niacyny w leczeniu zaburzeń nastroju (depresji, stanach lękowych).

• dorośli - 35 mg;
• młodzież - 30 mg;
• dzieci - 10-20 mg.

Niacyna — na co się ją stosuje i jak działa?

• odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie mózgu;
• stosowana w leczeniu migren i napięciowego bólu głowy (dzięki rozszerzaniu naczyń wewnątrzczaszkowych oraz dzięki redukcji stężenia mleczanów i utrzymywaniu prawidłowego metabolizmu energetycznego, przyczyniając się do zmniejszenia bólu oraz napięcia mięśniowego);
• u pacjentów hemodializowanych kontroluje stężenie fosforanu, którego zatrzymywanie się w organizmie wywołuje choroby nerek;
• zwiększanie wrażliwości tarczycy na oddziaływanie radioaktywnego jodu, co pozwala na osiągnięcie tego samego efektu przy mniejszych dawkach (radioaktywny jod jest stosowany w leczeniu nadczynności tarczycy i nowotworach tarczycy);
• reguluje poprawne działanie centralnego i obwodowego układu nerwowego;
• działa antyoksydacyjnie, poprawiając zdolność komórek do detoksykacji;
• zwiększenie stężenia tryptofanów u pacjentów z zaawansowanym zakażeniem wirusem HIV i objawami przypominającymi pelagrę;
• korzystnie działa na procesy neurodegeneracyjne wynikające z uzależnienia od alkoholu;
• poprzez pobudzanie ośrodków w mózgu kwas nikotynowy wpływa na pobudzenie ośrodka oddechowego i naczyniowego, a w efekcie — poprawia krążenie krwi i pogłębia oddech;
• działa przeciwmiażdżycowo dzięki stymulowaniu wytwarzania adiponektyny;
• bierze udział w syntezie hormonów płciowych, tyroksyny, insuliny i kortyzolu.

Niedobór niacyny — objawy:

• pelagra (zaczerwienienie i pigmentowa wysypka w miejscach narażonych na ucisk, otarcia i słońce, biegunki, zaparcia, pęcherze zmieniające się we wrzody po pęknięciu, objawy neurologiczne);
• zaburzenia psychiczne — depresja, zaburzenia lękowe, ataki paniki;
• bóle głowy;
• szorstkość oraz przebarwienia skóry i błon śluzowych jamy ustnej;

Przyczyny niedoborów niacyny (wit. PP):

• dieta uboga w tryptofan;
• zespół rakowiaka (nowotworu, który pochłania większość powstającego w organizmie tryptofanu);
• choroba Hartnapów;
• przewlekłe stosowanie izoniazydu (leku na gruźlicę).

Niacyna (witamina PP) - działania niepożądane:

• intensywne i nagłe zaczerwienienie z towarzyszącym uczuciem mrowienia, gorąca i swędzenia w obrębie twarzy, ramion i klatki piersiowej (efekt ten bywa określany jako flushing i wynika z rozszerzenia naczyń krwionośnych, może wystąpić już przy 50-100 mg);
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (wymioty, nudności, biegunka, nasilenie wrzodów, wzdęcia);
• stosowanie powyżej 3 g kwasu nikotynowego na dobę może zmniejszać wrażliwość na isnulinę, nasilać hiperglikemię i wymagać modyfikacji leczenia hipoglikemicznego;
• hepatotoksyczność (szczególnie przy długotrwałym stosowaniu substancji o długtrwałym uwalnianiu).

Główne źródła kwasu nikotynowego:

• najwięcej — papryka czerwona, orzechy ziemne, cielęcina, mięso królika, pstrąg, halibut;
• produkty bogate w tryptofan (bowiem przy udziale bakterii jelitowych z tryptofanu jest syntetyzowana niacyna);
• ziemniaki i produkty zbożowe.

Synteza niacyny z tryptofanu pozwala na utrzymanie prawidłowego poziomu witaminy PP w organizmie, na proces przekształcania tryptofanu wpływa jednak m.in.: dieta, poziom hormonów, czynniki genetyczne — niedobór witaminy B2 i B6 spowalnia przekształcanie tryptofanu, podobnie jak nadmiar leucyny, za to w ciąży proces ten jest niemalże trzykrotnie szybszy.
Na zawartość niacyny w produktach oprócz formy obróbki termicznej, ma wpływ także pH środowiska (np. dla bobu rozkład jest różny w zależności od środowiska kwasowego i zasadowego).

Bibliografia:

1. Gryszczyńska A. (2009). Witaminy z grupy B — naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy. Postępy Fitoterapii. Vol. 4, s. 229-238.
2. Lebiedzińska A., Czaja J., Hinz A., Szefer P. (2011). Ocena zawartości witaminy B3 w suplementach diety i preparatach. Probl Hig Epidemiol. Vol. 92, Nr 3, s. 617-620.
3. Różańska D., Ilow R., Regulska-Ilow (2013). Wpływ procesów kulinarnych na zawartość wybranych witamin w żywności. Cz. II. Tiamina, ryboflawina, niacyna. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. Vol. XLVI, Nr 3, s. 250-257.
4. Nagalski A., Bryła J. (2007). Niacyna w terapii. Postepy Hig Med Dosw. Vol. 61, s. 288-302.