Pokrzywka - przyczyny, rodzaje, leczenie

Pokrzywka — co to jest? Jak wygląda pokrzywka?

Pokrzywka to często występujące schorzenie dermatologiczne — stwierdzana jest u nawet 25% dorosłych oraz 2-7% dzieci. Pokrzywka to nagłe wystąpienie zmian skórnych w postaci bąbli, które charakteryzują się uniesieniem w centralnej części zmiany, otoczonej rumieniem. Zmianom w większości przypadków towarzyszy dotkliwy świąd, czasem również pieczenie skóry. Za świąd towarzyszący pokrzywce odpowiada odmienny niż w dermatozach mechanizm. Związany jest on z oddziaływaniem histaminy na jej receptory - H1 oraz H4, w związku z czym w łagodzeniu dotkliwych objawów, stosuje się leki blokujące receptor H1 histaminy.

Pojawiające się bąble mają zwykle od kilku milimetrów do kilku centymetrów, szybko zanikają i nie pozostawiają śladów, ale dominującym objawem pokrzywki może być również zaczerwienienie i świąd, bez bąbla. Zmiany zazwyczaj znikają szybko, mogą utrzymywać się do 48h - taką postać, nagłą i krótkotrwałą nazywamy pokrzywką ostrą. Jeśli objawy utrzymują się powyżej 6 tygodni, stawiane jest rozpoznanie pokrzywki przewlekłej nawracającej.

 
Objawy pokrzywki wynikają z uwalnianych mediatorów (histaminy, prostaglandyn, neuropeptydów), które podrażniają nerwy czuciowe, wywołując świąd oraz prowadzą do rozszerzenia naczyń krwionośnych i mobilizacji komórek odpowiadających za proces zapalny.

Przewlekła postać pokrzywki to schorzenie znacznie obniżające jakość życia pacjentów na nią cierpiących. Wielu z nich doświadcza wykwitów codziennie, szczególnie często w godzinach nocnych i porannych, co wpływa na jakość snu.

Rodzaje pokrzywki:

• Pokrzywka idiopatyczna (samoistna) - może przybrać postać ostrą lub przewlekłą, nawracającą, charakterystyczny jest brak możliwej do ustalenia przyczyny wystąpienia pokrzywki, co dotyczy niestety prawie 80% wszystkich przypadków;
• pokrzywka fizykalna — będąca reakcją na bodźce zewnętrze (pokrzywka demograficzna — powstała na wskutek tarcia skóry, pokrzywka w reakcji na zimno, ucisk, wibracje, cieplna, słońce, wodę);
• pokrzywka cholinergiczna;
• pokrzywka alergiczna;
• pokrzywka polekowa;
• pokrzywka pokarmowa i wziewna (w reakcji na alergeny).

Pokrzywka u dzieci

Schorzenie to rzadziej dotyka dzieci niż dorosłych, najczęściej występuje u niemowląt oraz dzieci w wieku przedszkolnym. Obrzęk naczynioruchowy u dzieci współwystępuje rzadko. Badania pokazują, że dzieci cierpiące na pokrzywkę częściej opuszczają zajęcia szkolne, mogą borykać się również z obniżoną koncentracją, jeśli świąd nasila się w nocy i utrudnia spokojny sen, a także wpływać na samoocenę i rozwój relacji rówieśniczych, narażonych na stygmatyzację, związaną z częstym drapaniem. 

Przyczyny pokrzywki — jakie czynniki ją wywołują?

• Infekcje (najczęściej górnych dróg oddechowych);
• skutki uboczne leków (antybiotyki, NLPZ-niesteroidowe leki przeciwzapalne);
• alergie pokarmowe (mleko, jaja, soja, pszenica, orzeszki ziemne, orzechy, ryby, owoce morza);
• alergie wziewne;
• alergie na jad owadów;
• stres;
• alergia na lateks;
• choroby tarczycy;
• choroby autoimmunologiczne;
• patologiczna reakcja na czynniki atmosferyczne (upał, mróz, wiatr).

Leczenie pokrzywki

W pierwszym rzucie rekomenduje się zastosowanie leków antyhistaminowych II generacji w standardowej dawce terapeutycznej, jeśli nie przynosi to oczekiwanych rezultatów, w II rzucie dawkę można zwiększyć nawet 4-krotnie. W trzecim rzucie, podczas zaostrzenia do farmakoterapii można krótkotrwale (zalecane do 10 dni) włączyć również glikokortykosteroidy oraz inne leki (Montelukast, Omalizumab, Cyklosporyna).

Terapia pokrzywki powinna być skierowana na leczenie choroby podstawowej, która ją wywołała, stąd szczególnie ważne jest podjęcie próby ustalenia przyczyny i postawienia diagnozy. Zebrany dokładny wywiad z pacjentem może ukierunkować lekarza na przyczynę pokrzywki. 

Dodatkowo lekarz może zalecić badanie IgE całkowitego oraz testów alergicznych, przeprowadzić testy fizykalne, aby ustalić, czy pokrzywka ma podłoże fizykalne (lekarz sprawdza reakcje na ucisk, wibracje, temperaturę, promieniowanie, wodę, wysiłek fizyczny), testy ekspozycyjne na leki czy badanie kału w kierunku pasożytów.

Leki przeciwhistaminowe I generacji nie są zalecane w związku z licznymi skutkami ubocznymi — sennością, upośledzeniem procesów poznawczych, depresją, lękami, upośledzeniem widzenia, suchością jamy ustnej.

Jakie badania mogą pomóc w diagnozie pokrzywki?

• Morfologia krwi z rozmazem;
• badanie ogólne moczu;
• ASO;
• CRP;
• IgE całkowite i IgE swoiste;
• RTG klatki piersiowej;
• badanie kału na pasożyty;
• USG jamy brzusznej;
• ocena przeciwciał p. Toxoplasma gondii, Borrelia, CMV;
• czynnik reumatoidalny;
• przeciwciała p.jądrowe;
• przeciwciała tarczycowe.

Autor merytoryczny: Mgr Paulina Łuczyńska

Aktualizacja: 2022-05-11