Alergia na jad owadów - objawy, diagnostyka i zapobieganie

Alergia na jad owadów to reakcja organizmu po użądleniu najczęściej owadów błonkoskrzydłych np. pszczoły, osy, szerszenia, potencjalnie zagrażająca życiu. Ukąszenia owadów błonkoskrzydłych są u dorosłych, jedną z najczęstszych przyczyn anafilaksji w Europie. Odpowiadają za około 20% zgonów z powodu wstrząsu anafilaktycznego na świecie. Osa jest w stanie użądlić wielokrotnie, natomiast pszczoła po użądleniu i wyciągnięciu żądła ginie. Alergii na jad owadów sprzyjać mogą użądlenia przez owady w przeszłości, czynniki środowiskowe (letnia pora roku, miejsca z dużą ilością owadów) oraz występujące inne alergie.

Alergia jest nadmierną reakcją organizmu przy kontakcie z antygenem. Układ immunologiczny wytwarza przeciwciała IgE swoiste dla danego alergenu. Klasyfikacja wg Mullera wyróżnia 4 stopnie przebiegu alergii na jad owadów.  

Objawy alergii na jad owadów mogą być łagodnymi lub ciężkimi ogólnoustrojowymi reakcjami organizmu:

●  skórne symptomy ( pokrzywka, zaczerwienienie i obrzęk naczynioruchowy);

●  symptomy oddechowe (kaszel, duszności);

●  objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, bóle brzucha, biegunka);

●  utrata przytomności;

●  osłabienie;

●  zawroty głowy;

●  wstrząs anafilaktyczny - u osób dorosłych ryzyko wystąpienia anafilaksji po użądleniu jest wyższe niż u dzieci. Anafilaksja jest jedną z najpoważniejszych konsekwencji reakcji alergicznych, może prowadzić do zgonu. Jeśli dojdzie do użądlenia alergika w okolicach szyi i jamy ustnej istnieje ryzyko obrzęku gardła lub krtani, a w konsekwencji zgonu.

Reakcja alergiczna może się pojawić nie tylko poprzez użądlenie, ale także mogą ją powodować odchody i części owadów unoszące się w kurzu i powietrzu.

• przebyta reakcja alergiczna po użądleniu w przeszłości,
• współistniejące choroby układu krążenia lub oddechowego,
• wiek >40 r.ż., 
• krótki okres czasu pomiędzy użądleniami,
• brak pokrzywki lub obrzęku naczynioruchowego po użądleniu,
• wysiłek fizyczny przed użądleniem,
• stosowanie beta-blokerów i inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę (ACEI),
• mastocytoza.

Jeśli występują symptomy reakcji alergicznej, ważna jest identyfikacja alergenów. Zazwyczaj diagnostyka alergii na jad owadów składa się z wywiadu z pacjentem, testów skórnych i badań laboratoryjnych. W przypadku wysokiego ryzyka reakcji anafilaktycznych po kontakcie z jadem owadów testy z krwi mogą być lepszą i bezpieczniejszą metodą diagnostyczną w porównaniu z testami skórnymi, które polegają na nanoszeniu wyciągów z jadów owadów na nakłucia skóry osoby badanej i jeśli występuje alergia, pojawia się zaczerwienienie skóry i rumień.

Testy alergiczny Polycheck pozwala na wykrycie alergii na jad owadów poprzez oznaczenie poziomu przeciwciał IgE specyficznych dla jadu pszczoły (i1), osy (i3), komara (i71), meszki oraz szerszenia europejskiego (i75), a także przeciwciał dla markera CCD (struktur zawierających węglowodany).  

Badanie można zakupić na naszej stronie internetowej. Polega na pobraniu próbki krwi żylnej w punkcie pobrań. Wynik badania dostępny jest na stronie laboratorium lub w punkcie pobrań w ciągu 15 dni roboczych.

Leczenie dzieli się na objawowe i przyczynowe. Immunoterapia (odczulanie) wpływa na zmniejszanie ciężkich ogólnoustrojowych reakcji organizmu na użądlenia i poprawia jakość życia. Efektywnym sposobem na zapobieganie reakcjom alergicznym może być długoterminowa immunoterapia jadem (VIT). Jednak obecnie nie jest to popularna metoda. Osoby mające alergię na jad owadów powinny nosić przy sobie środki wspomagające organizmy po użądleniu np. lek antyhistaminowy, glikokortykosteroidy i strzykawkę z adrenaliną.  

Aby zapobiegać użądleniom, osoby z alergią na jad owadów powinny przestrzegać kilku zasad: w lecie chronić się przed owadami, unikać chodzenia boso po trawie, wybierać naturalne i stonowane kolory ubrań, zachowywać ostrożność przy spożywaniu posiłków na powietrzu. Owoce, lody, zapach potu czy perfum przyciągają owady. Można stosować preparaty na skórę i ubrania odstraszające owady.

1. Cichocka-Jarosz E., Anafilaksja na jad owadów. Alergia Astma Immunologia 2014; 19(1): 10-15.
2. Dhami S. i wsp., Allergen immunotherapy for insect venom allergy: a systematic review and meta‐analysis. Allergy 2017; 72(3): 342-365.
3. Perez-Riverol A., Palma M.S., Jakob T., Current challenges in molecular diagnostics of insect venom allergy. Allergo Journal International 2020; 29: 79–9.