Łuszczyca - objawy, leczenie, dieta

Czym jest łuszczyca?

Łuszczyca jest chorobą skóry występującą u 2-4% osób w tzw. krajach zachodnich oraz znacznie rzadziej w Azji i Afryce. Łuszczyca należy do chorób przewlekłych i niestety nieuleczalnych. Charakteryzuje się okresami remisji i nawrotów - leczenie ma na celu przejście choroby w stan utajenia i jak najdłuższe utrzymanie remisji. Jest to jednak schodzenie niezłośliwe i niezakaźne.

Jej podłoże związane jest z genami (m.in. polimorfizmem HLA-Cw6) oraz nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego - znaczenie mają tu komórki Langerhansa, limfocyty T (Th1 i Th17) oraz wydzielane przez nie cytokiny prozapalne. Choroba zazwyczaj po raz pierwszy ujawnia się między 20 a 30 rokiem życia. W przypadku początku choroby do ok. 40 roku życia mówi się o łuszczycy typu I, zaś pomiędzy 50 a 70 jest to typ II. Pierwszy wysiew zmian skórnych ma zazwyczaj związek dodatkowymi środowiskowymi czynnikami.

Czynniki wyzwalające początek łuszczycy oraz jej zaostrzenia

• Otyłość.
• Palenie tytoniu, regularne nadużywanie alkoholu.
• Silny i przewlekły stres.
• Infekcje bakteryjne (np. angina ropna), wirusowe (np. różyczka, ospa wietrzna, odra, półpasiec), grzybicze, a także niewyleczona próchnica czy powiększenie migdałków podniebiennych.
• Choroby związane ze zmi.aną przemiany materii, np. cukrzyca, hipokalcemia, dna moczanowa.
• Uszkodzenia bądź podrażnienia skóry w postać oparzeń, ran, ukłuć po pobraniu krwi, ucisk ubrania bądź zegarka, wystawienie skóry na znaczne nasłonecznienie.
• Przyjmowanie niektórych leków (np. beta-blokery, sole litu, NLPZ, sulfony, interferony, kortykosteroidy).
• Zmiany hormonalne, m.in. okres dojrzewania.

Jakie są objawy łuszczycy?

Typową zmianą skórną w przypadku łuszczycy jest czerwonobrunatna grudka, która wyraźnie oddziela się od otoczenia i się łuszczy. Takie zmiany początkowo mają wielkość łebka od szpilki dp 1-2 cm. Później zmiany łuszczycowe stają się większe i pokryte są blaszkami łuszczycowymi. Wykwity w łuszczycy są umiejscowione głównie na owłosionej skórze głowy, w okolicy kolan i łokci. Dość charakterystyczny jest również objaw Koebnera, czyli pojawienie się zmian łuszczycowych po 6-12 dniach od zadrapania naskórka.

Łuszczycę ze względu na umiejscowienie objawów i dokładny przebieg choroby dzieli się na różne odmiany, m.in. łuszczycę zwykłą (dotyczy 85% pacjentów), krostkową, uogólnioną, wysiękową, kroplistą, łuszczycę dłoni i stóp, łuszczycę owłosionej skóry głowy, łuszczycę paznokci i łuszczycowe zapalenie stawów.

Łuszczycowe zapalenie stawów - częsta postać łuszczycy

U 10-40% pacjentów z łuszczycą obserwuje się stawową postać tej choroby, która może rozwinąć się w łuszczycowe zapalenie stawów. Łuszczycowe zapalenie stawów ma w większości przypadków u podłoża obecność genów HLA-B27 lub HLA-DR4. Choroba ta ma przebieg zmienny z okresami remisji i zaostrzeń, a wśród wielu chorych może doprowadzić do kalectwa.

W chorobie tej oprócz typowych objawów skórnych obserwuje się zapalenie stawów obwodowych, ścięgien i palców, co wiąże się z bólem i obrzękiem stawów, a także zapalny ból pleców. Ponadto, może dojść do zapalenia błony naczyniowej oka. Łuszczycowe zapalenie stawów dość dobrze odpowiada na leczenie sterydami, jednak najlepiej rokujące jest leczenie biologiczne.

Jak zdiagnozować łuszczycę?

W rozpoznaniu główne znaczenie ma stwierdzenie przez lekarza charakterystycznych dla łuszczycy wykwitów w najbardziej typowych miejscach ciała jak kolana, łokcie czy owłosiona skóra głowy. Dodatkowo lekarz powinien wykonać ocenę histopatologiczną bioptatu skóry.

Niewątpliwie przydatnym badaniem w diagnozowaniu łuszczycy jest test genetyczny w kierunku polimorfizmu w genie HLA-Cw6. Obecność mutacji w tym genie jest typowa dla około 80% chorych na typ I łuszczycy zwyczajnej oraz około połowę z łuszczycowym zapaleniem stawów. Wiedza o podłożu genetycznym u danego pacjenta pozwala określić ryzyko zachorowania na łuszczycę przez osoby z najbliższej rodziny.

Leczenie łuszczycy - na czym polega?

W łuszczycy istnieje bardzo dużo różnych opcji choroby. W przypadku większości pacjentów, u których zajęte jest mniej niż 10% powierzchni skóry, wystarczające jest leczenie miejscowe wykwitów łuszczycowych. Zaś w cięższym przebiegu stosuje się zarówno leczenie miejscowe, jak i ogólne.

Celem leczenia miejscowego jest usunięcie łusek znajdujących się na skórze oraz zahamowanie proliferacji naskórka. W tym celu stosuje się m.in. preparaty z mocznikiem, kwasem salicylowym, dziegcie w postaci maści i past, glikokortykosterydy miejscowe oraz analogi witaminy D3.

W leczeniu ogólnym zastosowanie mają fototerapia, fotochemioterapia, retinoidy, metotreksat, cyklosporyna oraz leki biologiczne, które aktualnie stosuje się w najcięższych postaciach łuszczycy.

Ponadto, w przypadku chorych na łuszczycę niezwykle istotna jest pielęgnacja ciała, do której należy wykorzystywać wyłącznie dermokosmetyki (emolienty) przeznaczone dla tej jednostki chorobowej. Ważne jest również unikanie czynników, które mogą zaostrzyć zmiany. Należy przede wszystkim unikać przeziębień, stosowania niektórych leków, rezygnacja z palenia tytoniu i picia alkoholu, czy też regularne leczenie próchnicy. Zaleca się również unikanie stresu. Dla utrzymania remisji konieczne jest wyeliminowanie ewentualnych stanów zapalnych w organizmie.

Łuszczyca a dieta - czy zdrowy styl życia może pomóc?

Badania naukowe wykazują, że istnieje powiązanie pomiędzy spożywaniem niektórych składników pokarmowych a nasileniem objawów łuszczycy.

Osoby z łuszczycą należą do grupy ryzyka zachorowania na inne choroby z grupy autoimmunologicznych takie jak cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, bielactwo, choroba Hashimoto czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Aby skutecznie leczyć łuszczycę, konieczne jest jednoczesne leczenie współwystępujących jednostek chorobowych, które to w przypadku schorzeń autoimmunologicznych wiążą się z rozwojem ognisk zapalnych w organizmie. W przypadku występowania objawów pokarmowych niezwykle istotne jest wykonanie przede wszystkim diagnostyki celiakii. W przypadku jej wykrycia zaleca się wdrożenie diety bezglutenowej. Naukowcy wykazali, że właśnie wykluczenie glutenu u pacjentów z celiakią i łuszczycą może prowadzić do znacznego zredukowania objawów skórnych.

Niektóre badania wskazują na pozytywny efekt diety śródziemnomorskiej w łuszczycy. Ten sposób żywienia charakteryzuje się wysokim spożyciem antyoksydantów, które redukują procesy zapalne w organizmie. Pozytywne działanie mogą mieć również dobrze zbilansowane diety roślinne.

Osobom z łuszczycą zaleca się, aby ograniczyły produkty mięsne, a w szczególności tłuste odmiany mięs (wieprzowinę, kiełbasy, pordoby, kaczki itp.), słodycze, wszelkie przetworzone pokarmy (głównie tzw. fast-food) oraz alkohol. Niektórzy badacze również zalecają wykluczenie nabiału i roślin z grupy psiankowatych (pomidor, papryka, ziemniak, bakłażan, miechunka, agrest, tytoń, goji, cayenne, ziele angielskie).

Wśród zalecanych produktów są wszystkie inne warzywa i owoce, pełnotłuste rośliny, chude mięsa, produkty zbożowe z pełnego ziarna. Warta rozważenia jest również suplementacja nienasyconymi kwasami tłuszczowymi omega-3 (DHA i EPA) oraz witaminą D, których pozytywne działanie w łuszczycy wykazało wiele badań naukowych. 

Ze względu na fakt, że otyłość zwiększa ryzyko łuszczycy oraz ją zaostrza, zalecana jest redukcja masy ciała poprzez aktywność fizyczną, dietę o obniżonej kaloryczności, a w niektórych przypadkach operację bariatryczną.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia

• Algazinа T., Touir G., Pshembayevа S. et al.: The role of vitamin D in the development of psoriasis and acne. Georgian Med News. 2019; (290): 96-100.
• Barrea L., Balato N., Di Somma C. et al.: Nutrition and psoriasis: is there any association between the severity of the disease and adherence to the Mediterranean diet? J Transl Med. 2015; 13: 18.
• Bhatia B.K., Millsop J.W., Debbaneh M. et al.:Diet and Psoriasis: Part 2. Celiac Disease and Role of a Gluten-Free Diet. J Am Acad Dermatol. 2014; 71(2): 350–358.
• Debbaneh M., Millsop J.W., Bhatia B.K. et al.: Diet and Psoriasis: Part I. Impact of Weight Loss Interventions. J Am Acad Dermatol. 2014; 71(1): 133–140.
• Kucharz E.J., Szechiński J.: Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS). Medycyna Praktyczna 2018.
• Maciejewska J.: Łuszczyca. Medycyna Praktyczna. [dostęp online: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74363,luszczyca]
• Millsop J.W., Bhatia B.K., Debbaneh M. et al.: Diet and Psoriasis: Part 3. Role of Nutritional Supplements. J Am Acad Dermatol. 2014; 71(3): 561–569.
• Naldi L., Conti A., Cazzaniga S. et al.: Diet and physical exercise in psoriasis: a randomized controlled trial. Br J Dermatol. 2014; 170 (3): 634-642.
• Pona A., Haidari W., Kolli S.S., Feldman S.R.: Diet and psoriasis. Dermatol Online J. 2019; 25(2). pii: 13030/qt1p37435s.

Powiązane tematy:

Test na nietolerancję glutenu

Badania genetyczne - w jaki sposób Pacjent może je wykorzystać?

Test DNA - co to jest, kto powinien go wykonać?