Mononukleoza zakaźna - co warto wiedzieć?

Wirus Epsteina-Barra (EBV) jest powszechnych ludzkim gamma-herpeswirusem, rodzajem opryszczki, którym zakażona jest większość światowej populacji. Infekcja w wielu przypadkach jest bezobjawowa, natomiast u niektórych wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi. Zakażenie wirusem EBV ma związek z chorobami autoimmunologicznymi (np. stwardnieniem rozsianym) i nowotworami hematologicznymi (chłoniakiem Burkitta, chłoniakiem żołądka i chłoniakiem nieziarniczym). Stanowi również główną przyczynę pierwotnej, ostrej mononukleozy zakaźnej (w skrócie IM, inne jej nazwy to gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera). Inne możliwe przyczyny mononukleozy to HIV, adenowirus, wirusowe zapalenie wątroby typu A, toksoplazmoza, różyczka i cytomegalowirus (CMV).

Okres wylęgania się wirusa wynosi od 30 do 50 dni. Początkowe zakażenie wirusem EBV często nie daje objawów. Na przebieg zakażenia wpływa m.in. stan układu odpornościowego, czynniki genetyczne i środowiskowe, do których zalicza się słońce, witaminę D, palenie tytoniu oraz wskaźnik masy ciała (BMI). Mononukleozę zakaźną najczęściej diagnozuje się u młodzieży, rzadko jest rozpoznawana we wczesnym dzieciństwie i u dorosłych. Ile trwa mononukleoza zakaźna? Zazwyczaj jest to kilka tygodni.

Symptomy mogą być ciężkie i długotrwałe. Najczęstsze objawy mononukleozy to limfocytoza (wzrost liczby limfocytów we krwi), gorączka, ból gardła, ropny nalot na migdałkach, powiększenie węzłów chłonnych i zmęczenie. Obecne może być również powiększenie wątroby i śledziony oraz wysypka. U dzieci mononukleoza ma przebieg bezobjawowy lub symptomy są niespecyficzne, natomiast u nastolatków najczęściej obserwuje się zapalenie gardła i wybroczyny podniebienne. Mononuklezę łatwo pomylić z przeziębieniem ze względu na niektóre podobne objawy. Ponadto mononukleoza zakaźna zwiększa ryzyko pojawienia się chłoniaka Hodgkina i stwardnienia rozsianego.

Wraz z wiekiem organizm gorzej radzi sobie z chorobą i potrzebuje więcej czasu na regenerację. Powikłania przy mononukleozie zakaźnej występują rzadko. Zalicza się do nich głównie problemy z oddychaniem, powikłania ze strony ośrodkowego układu nerwowego, hematologiczne, zapalenie wątroby oraz pęknięcie śledziony.

Jeśli podejrzewamy u siebie mononukleozę, należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu który pomoże we początkowym rozpoznaniu lub wykluczeniu mononukleozy i w razie potrzeby zleci odpowiednie badania. Wstępnie zakażenie diagnozuje się za pomocą badań laboratoryjnych: morfologii z rozmazem krwi, której wynik wskazuje na leukocytozę z wysoką ilością limfocytów oraz testu na obecność nieswoistych przeciwciał heterofilnych i swoistych, przeciwko konkretnym antygenom wirusa. Bierze się również pod uwagę występujące objawy kliniczne. Mononukleozę zakaźną leczy się zazwyczaj objawowo.

Transmisja wirusa Epsteina-Barra ma miejsce z osoby na osobę, jednak nie jest on uważany za wysoce zaraźliwy. Mononukleoza nazywana jest chorobą pocałunków, ponieważ główną drogą przenoszenia wirusa Epsteina-Barra jest ślina np. w czasie picia z jednej butelki, używania wspólnych sztućców lub u dzieci w czasie zabawy zabawkami, wkładanymi do buzi. Znacznie rzadziej wirus EBV przenoszony jest przez krew np. w czasie przeszczepów narządów i transfuzji krwi lub drogą płciową. U osób, które przeszły mononukleozę wirus jest obecny w ślinie nawet do 6 miesięcy od wyzdrowienia, dlatego ważna jest ostrożność w kontaktach z osobą zakażoną.

1. Houen G., Trier N.H., Epstein-Barr Virus and Systemic Autoimmune Diseases. Frontiers Immunology 2021;11:587380. 
2. Mohseni M., Boniface M.P., Graham C., Mononucleosis. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL); 2020. PMID: 29261868. [dostęp online: 25.08.2021]
3. Rostgaard K. i wsp., Primary Epstein-Barr virus infection with and without infectious mononucleosis. Plos One 2019.