Trzustka - choroby trzustki, objawy chorób trzustki, położenie i funkcje trzustki

Trzustka - najczęstsze choroby trzustki: 

Przyczyny chorób trzustki: 

• nadużywania alkoholu i kamica żółciowa (odpowiadają za ok. 80% przypadków);
• stosowanie niektórych leków, np.: azatiopryny, leków moczopędnych czy sterydów;
• urazy jamy brzusznej;
• palenia tytoniu,
• nieprawidłowej (wysokotłuszczowej) diety i zbyt obfite posiłki,
• przebytych infekcji i zakażenia wirusowe (np. po śwince),
• uwarunkowań genetycznych (sprawdź badania genetyczne).

Zapalenie trzustki - ostre i przewlekłe 

Wyróżnia się dwie postacie zapalenia trzustki - zapalenie ostre oraz zapalenie przewlekłe. Ostre zapalenie trzustki może stanowić zagrożenie dla życia chorego, dlatego objawy koniecznie należy skonsultować z lekarzem. Pacjentowi podaje się silne leki przeciwbólowe i leki zmniejszające wydzielanie soku trzustkowego, który zawiera enzymy niszczące komórki narządu.

Objawy ostrego zapalenia trzustki:

Przebycie ostrego zapalenia trzustki zwiększa ryzyko zachorowania na jego przewlekłą postać. Wystąpienie przewlekłego zapalenia trzustki może być także związane z predyspozycjami genetycznymi - mutacjami w genach PRSS1 i SPINK1. 

Do objawów przewlekłego zapalenia trzustki należą:

• problemy z trawieniem niektórych pokarmów (zwłaszcza tłustych);
• wzdęcia;
• zaparcia;
• biegunki;
• tępy ból brzucha;
• temperatury ciała;
• osłabienie;
• utrata wagi.

Leczenie polega natomiast na wprowadzeniu odpowiedniej (nieobciążającej trzustki) diety i przyjmowaniu środków farmakologicznych.

Na czym polega kamica trzustkowa?

Kolejną z dość często występujących chorób trzustki jest kamica trzustkowa. W jej przebiegu dochodzi do powstawania kamieni w przewodzie trzustkowym, co znacznie utrudnia dostęp soku trzustkowego do przewodu pokarmowego.

Objawy kamicy trzustkowej:

• ból w górnej części jamy brzusznej, który promieniuje do lewej strony ciała;
• po spożytym posiłku dolegliwości bólowe zazwyczaj się nasilają - zwłaszcza, gdy posiłek zawierał tłuste produkty;
• czasem również podwyższona temperatura ciała, żółtaczka oraz wymioty.

Kamicę trzustkową leczy się poprzez przeprowadzenie zabiegu - endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW) - dzięki któremu możliwe jest usunięcie kamieni z organizmu. Czasem zdarza się, że kamienie są zbyt duże aby usunąć je endoskopowo - w tych przypadkach konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Co to jest rak trzustki?

Rak trzustki to to jeden z najbardziej niebezpiecznych i agresywnych nowotworów - stanowi on ok. 3% wszystkich nowotworów złośliwych. Choroba ta przez długi okres nie daje żadnych objawów, a te, które się pojawią są niespecyficzne:

• ból brzucha,
• utrata masy ciała,
• wzdęcia,
• biegunki,
• nocne poty,
• zmiany skórne,
• osłabienie organizmu).  

Nowotwory złośliwe trzustki dotyczą w około 95% przypadków części zewnątrzwydzielniczej trzustki (są to gruczolakoraki najczęściej umiejscowione w głowie trzustki). W 5% przypadków raki natomiast wywodzą się z części wewnątrzwydzielniczej trzustki (są to guzy neuroendokrynne trzustki). Nadal nie są jednak znane konkretne przyczyny zachorowania na raka trzustki - badania wskazują, że ryzyko pojawienia się tej choroby wzrasta wraz z wiekiem, a także zwiększa je stan zapalny trzustki, choroba wrzodowa czy cukrzyca.

Genetyczne przyczyny raka trzustki

U ok. 10% chorych rak trzustki rozwija się na skutek uwarunkowań genetycznych - w tym przypadku choroba może pojawić się w młodszym wieku. Ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka trzustki związane są np. mutacje w genu LKB1 (prowadzą do zespołu Peutza-Jeghersa - sprzyjają zachorowaniu na raka trzustki, piersi, jelita cienkiego, grubego żołądka, płuc jajnika i macicy). Ponadto, mutacje obecne w genach BRCA1 i BRCA2 mogą predysponować oprócz raka piersi i jajnika do raka trzustki, jelita grubego czy raka prostaty. W dziedzicznym raku jelita grubego wzrasta ryzyko zachorowania na raka trzustki za sprawą mutacji w genach MLH1 i MSH2. Mutacje w genie CDKN2A są natomiast przyczyną rodzinnego zespołu czerniak - rak trzustki (zespół FAMMM), ich posiadanie znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Pakiet badań genetycznych w kierunku raka trzustki

Jeżeli chcesz dowiedzieć się o własnym ryzyku zachorowania na raka trzustki, wykonaj badanie genetyczne - jest ono jedyną metodą, która pozwala na określenie prawdopodobieństwa wystąpienia nowotworów złośliwych w przyszłości.

Badanie wskaże poziom ryzyka związanego z zachorowaniem na:

raka trzustki

czerniaka

raka płuc

Dowiedz się więcej

Do raka trzustki predysponuje również rodzinna polipowatość gruczolakowa (mutacje w genach APC, DCP4, ATM) oraz przewlekłe zapalenie trzustki (mutacje w genach PRSS1, SPINK1).

Badania wykrywające choroby trzustki

• Badanie enymów trzustki - Jeżeli ich poziom jest obniżony lub podwyższony, trzustka nie funkcjonuje prawidłowo. Jednym z najważniejszych enzymów jest amylaza trzustkowa, która odpowiada za rozkładanie wielocukrów do cukrów prostych. Podwyższony poziom amylazy może świadczyć o ostrym lub przewlekłym zapaleniu trzustki, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, nadużywaniu przez pacjenta alkoholu, a także chorobach wątroby i nerek. Obniżony poziom natomiast może wskazywać na zaawansowany etap przewlekłego zapalenia trzustki czy ciężkie uszkodzenie wątroby.

• Innym, bardzo ważnym enzymem trzustkowym jest lipaza trzustkowa (enzym rozkładający tłuszcze) - jej aktywność można ocenić tylko poprzez badanie krwi, ponieważ nie przechodzi ona do moczu. Lipaza, którą produkuje trzustka, jest nieaktywna - aktywacji ulega w dwunastnicy pod wpływem kwasów żółciowych, białka kolipazy i fosfolipidów. Stężenie lipazy trzustkowej może być podwyższone w przebiegu ostrego zapalenia trzustki, zapalenia otrzewnej, perforacji wrzodu dwunastnicy, a także nowotworu złośliwego trzustki.

• Kolejną metodą diagnostyczną w chorobach trzustki jest USG jamy brzusznej. Dzięki jego przeprowadzeniu możliwa jest ocena poszczególnych narządów jamy brzusznej - wątroby, nerek, pęcherza, gruczołu krokowego czy trzustki. USG pozwala na wykrycie nieprawidłowości i zmiany w budowie tych narządów. Wskazaniem do wykonania USG jamy brzusznej są wszelkie dolegliwości bólowe w jej obrębie. W przypadku trzustki jednakże wynik USG może być nieprecyzyjny, ze względu na trudną do dokładnego zbadania lokalizację tego organu.

• Badaniem, dzięki któremu uzyskamy bardziej precyzyjne informacje na temat trzustki, jest tomografia komputerowa jamy brzusznej. Tomografia komputerowa jest nowoczesną metodą diagnostyczną, która pozwala na otrzymanie wyraźnych i bardzo dokładnych obrazów przekrojów poszczególnych tkanek i narządów przy pomocy obróbki komputerowej uzyskanych obrazów radiologicznych. Przeprowadzenie tego badania jest więc bardzo użyteczne w diagnostyce chorób trzustki, zwłaszcza w przypadku nowotworów. Przydatną metodą jest również pozytronowa tomografia emisyjna (PET), podczas której wykorzystywana jest 18F-fluorodeoksyglukoza gromadząca się wybiórczo w komórkach nowotworowych - dzięki temu badaniu możliwa jest dokładniejsza diagnostyka różnicowa zmian nowotworowych ze zmianami zapalnymi.

• Inną metodą wykorzystywaną w badaniu trzustki jest rezonans magnetyczny (MRI) - który umożliwia uwidocznienie anatomicznych struktur w dowolnej płaszczyźnie. Obrazy uzyskane podczas takiego badania cechuje wysoka rozdzielczość przestrzenna i kontrastowa, co pozwala na rozpoznanie wielu różnych, nieuchwytnych w innych badaniach chorób. Rezonans magnetyczny trzustki stosowany jest w diagnostyce procesów nowotworowych trzustki, w diagnostyce niejednoznacznych procesów zapalnych trzustki i ich powikłań czy w celu oceny przewodu trzustkowego.

• W celu diagnostyki nowotworu złośliwego trzustki zalecany są także badania markerów nowotworowych we krwi. Markery nowotworowe to substancje chemiczne o zróżnicowanej budowie, które są wytwarzane w wielu tkankach organizmu. W tkankach prawidłowych ich stężenie jest jednak niewielkie, podczas rozwoju nowotworu produkcja tych związków znacznie wzrasta. W przypadku raka trzustki zalecane jest zbadanie poziomu CA 19-9, który jest często podwyższony w przebiegu tego nowotworu. U ok. 10% chorych na raka trzustki marker ten nie jest jednak wytwarzany, ze względu na niedobór enzymów biorących udział w jego syntezie.

• Innym badaniem związanym z chorobami trzustki jest endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, która jest wykorzystywana w celu oceny dróg żółciowych i przewodu trzustkowego - jej czułość w przypadku raka trzustki jest jednak niska (ok. 45%), zwłaszcza jeżeli guzy są małe.

W ocenie ryzyka zachorowania na choroby trzustki (nowotwory, przewlekłe zapalenie trzustki) bardzo pomocne są badania genetyczne na raka, które polegają na sprawdzeniu, czy w naszym DNA (pozyskiwanym z krwi lub śliny) obecna jest mutacja predysponująca do rozwoju tych chorób.

Dlatego osoby, u których rak trzustki występował rodzinnie bądź w przypadku podejrzenia wystąpienia któregokolwiek z zespołów genetycznych związanych z zachorowaniem na ten nowotwór, powinny wykonać testy genetyczne. Badania te są bardzo czułe, a wystarczy wykonać je tylko raz w ciągu całego życia - ich wynik pozostaje już zawsze aktualny, ponieważ nasz DNA nigdy się nie zmienia. Ponadto, nie są one zależne od aktualnego stanu zdrowia osoby badanej i nie ma żadnych przeciwwskazań do ich wykonania.

Wczesne określenie ryzyka zachorowania przy pomocy testu genetycznego pozwoli na wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki (zmiany stylu życia, częstego wykonywania badań kontrolnych), co zminimalizuje ryzyko zachorowania lub zwiększy szanse chorego na przeżycie, jeżeli rak zostanie wykryty we wczesnym etapie rozwoju.

Bibliografia

• Drewa G., Ferenc T., Genetyka medyczna, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2011, ISBN 978-83-7609-295-9
• Vincent A., Herman J., Schulick R., Pancreatic cancer, Lancet 2011, 378(9791):607-620
• Trzustka, Krajowy Rejestr Nowotworów, [http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-ogolem/]