Alergia krzyżowa - na czym polega?

Czym jest alergia krzyżowa?

Alergia krzyżowa jest immunologicznym zjawiskiem, w przypadku którego przeciwciało IgE wiąże się i wywołuje odpowiedź odpornościową w stosunku do alergenu o podobnej budowie do oryginalnie uczulającego białka. Do reakcji krzyżowej dochodzi pomiędzy molekułami alergenowymi pochodzącymi z blisko spokrewnionych gatunków, panalergenami oraz tzw. CCD.

Panalergenami są uczulające białka, które są wszechobecne i występują wśród wielu różnych gatunków - należą do nich m.in. profiliny występujące w niespokrewnionych ze sobą brzozie i jabłku oraz tropomiozyna znajdująca się w roztoczach kurzu domowego i krewetkach.

Pod skrótem CCD kryją się węglowodanowe grupy obecne w glikoproteinach. Glikoproteiny zawierające CCD są częstymi alergenami wśród roślin i bezkręgowców. Niektóre osoby wiąże się z wytworzeniem przeciwciał IgE anty-CCD, które to zazwyczaj nie powodują objawów klinicznych. Są natomiast odpowiedzialne za fałszywie pozytywne wyniki w trakcie diagnostyki alergologicznej - może wskazać, że dana osoba jest uczulona na różne pyłki, pokarmy roślinne, owady i ich jady. Z tej przyczyny niektóre badania alergiczne z krwi umożliwiają wykluczenie CCD w trakcie analizy.

Trudno jest określić dokładną częstość reakcji krzyżowych, jednak badania wskazują, że nawet do 80% przypadków objawów alergii pokarmowej wśród dorosłych spowodowana jest rzeczywistym uczuleniem na alergen wziewny. W przypadku dzieci reakcja krzyżowa może odpowiadać za ok. 25% takich przypadków.

Jak się diagnozować?

Wykrycie alergii krzyżowej jest najłatwiejsze z wykorzystaniem testów alergicznych z krwi:

• panel pokarmowy na 21 alergenów ❱
• panel pediatryczny na 28 alergenów ❱
• panel oddechowy na 21 alergenów ❱
• panel atopowy na 30 alergenów ❱
• test molekularny ALEX w kierunku 282 alergenów ❱
• test molekularny ISAC w kierunku 112 alergenów ❱

Te testy alergiczne wykonuje się z niewielkiej próbki krwi, która analizowana jest pod kątem stężenia przeciwciał IgE specyficznych dla określonych alergenów. Wspomniane wyżej panele oprócz analizy konkretnej grupy alergenów pozwalają na określenie możliwości reakcji krzyżowej z CCD.

Test ALEX jest natomiast oparty na metodzie molekularnej. Dzięki temu badaniu możliwe jest stwierdzenie dokładnych molekuł, które są odpowiedzialne za uczulenie. Na tej podstawie można określić, jakie jest ryzyko reakcji krzyżowej danego alergenu z jakimkolwiek innym alergenem.

Wiedza o możliwości wystąpienia reakcji krzyżowej jest niezwykle istotna dla każdego alergika. Dzięki temu możliwe jest unikanie produktów, które mogą wyzwolić objawy spowodowane alergią krzyżową. Diagnostyka alergii oparta o badania molekularne pozwala zidentyfikować ryzyko reakcji krzyżowych poprzez poznanie uczulających molekuł oraz wiedzę na temat możliwych powiązań pomiędzy różnymi alergenami.

Alergia krzyżowa w zespołach pyłkowo-pokarmowych

Zespoły pyłkowo-pokarmowe dotykają około 5% populacji centralnej Europy. O tym problemie mówimy, gdy alergia pokarmowa wystąpi u osoby uczulonej na pyłki. W wyniku takiej reakcji krzyżowej po spożyciu najczęściej surowych owoców i warzyw może dojść do różnorodnych objawów alergicznych od zespołu alergii jamy ustnej, obejmującego puchnięcie i świąd warg, języka i gardła, aż po wstrząs anafilaktyczny.

Wśród alergii krzyżowych pomiędzy pyłkami a pokarmami najczęstsze są:

• Brzoza - jabłko
• Cyprys - gruszka
• Seler - bylica - przyprawy
• Bylica - gruszka
• Bylica - rumianek
• Bylica - gorczyca
• Ambrozja - melon - banan
• Komosa - melon

W przypadku aż 70% osób z uczuleniem na pyłek brzozy pojawiają się objawy alergii na pokarmy roślinne - najczęściej są to jabłka, orzechy laskowe, seler i marchew. Najczęstszym przypadkiem jest jednak zespół brzoza - jabłko. Przeciwciał IgE wytworzone przeciwko pyłkom brzozy bądź alergenom jabłka reagują krzyżowo zwiększając wrażliwość na oba alergeny. Uczulenie na brzozę może również wyzwolić silne objawy po spożyciu nieznacznie przetworzonej soi (np. napój sojowy) w dużych ilościach. Innym przykładem jest reakcja krzyżowa pomiędzy brzozą a jabłkiem i marchewką - w tym przypadku dolegliwości obserwowane są zarówno po surowej jak i gotowanej formie.

Inne przykłady alergii krzyżowych

Popularnie występującymi zespołami alergii krzyżowych są również:

• Roztocze - krewetka
• Ptaki - jaja
• Kot - wieprzowina

Alergia na roztocza kurzu domowego jest bardzo powszechnym problemem w społeczeństwie. Osoby uczulone na roztocza mogą reagować na różne alergeny roztoczy, wśród których główne znaczenie w reakcji krzyżowej ma tropomiozyna, która występuje również w różnych owocach morza i jadalnych insektach. Ich spożycie przez osobę uczuloną na kurz może spowodować zespół alergii jamy ustnej, pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowy bądź anafilaksję. Co ciekawe, badania przeprowadzone na Islandii wykazują odwrotną zależność - mimo braku roztoczy w domostwach wyniki znacznej części społeczeństwa wskazują na uczulenie na roztocza, co można wyjaśnić wysokim spożyciem owoców morza.

Zespół ptaki - jaja charakterystyczny jest dla osób dorosłych, u których występuje zapalenie błony śluzowej nosa i spojówek bądź astma wywołane wielokrotnym narażeniem na ptaki domowe (np. kanarki, papużki faliste). Wówczas po spożyciu jaj obserwuje się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, skórne i oddechowe.

Zespół kot - wieprzowina dotyczy tylko do 3% osób z alergią na koty, ponieważ alergen koci reagujący krzyżowo z wieprzowiną nie uczula zbyt często. Objawy w tym wypadku nie występują po spożyciu dobrze ugotowanej wieprzowiny, lecz po zjedzeniu mięsa surowego, wędzonego bądź suszonego.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2019-09-03

Bibliografia:

• Propescu F.-D.: Cross-reactivity between aeroallergens and food allergens. World J Methodol. 2015; 5(2): 31–50.
• Hoffmann-Sommergruber K., Pfeifer S., Bublin M.: Applications of Molecular Diagnostic Testing in Food Allergy. Curr Allergy Asthma Rep. 2015 Sep;15(9):56.
• Calderón M.A. et al.: Respiratory allergy caused by house dust mites: What do we really know? J Allergy Clin Immunol. 2015 Jul;136(1):38-48.