Jakie badania pozwolą na ustalenie ojcostwa?

Ustalenie ojcostwa możliwe jest poprzez wykonanie następujących testów:

• badania na zlecenie sądowe
• badanie na zlecenie prywatne – zobacz listę badań ❱

Ustalenie ojcostwa na zlecenie sądowe

Do ustalenia ojcostwa dziecka często konieczne jest zaangażowanie sądu - ustalenia ojcostwa może zażądać:

• matka dziecka - dzieje się tak w większości przypadków. Kobieta występuje z prośbą o ustalenie ojcostwa najczęściej wtedy, gdy ojciec dziecka nie chce uznać go za własne lub gdy jest świadoma, że biologicznym ojcem dziecka jest mężczyzna inny niż jej mąż;
• domniemany ojciec - mężczyzna, który podejrzewa, że może być biologicznym ojcem dziecka również może wystąpić do sądu o ustalenie ojcostwa. W tym przypadku, oprócz własnego zeznania, powinien on umotywować swoje podejrzenia także zeznaniami innych osób, które mogą potwierdzić jego więź z matką dziecka;
• dziecko - może ono wystąpić ustalenie ojcostwa po uzyskaniu pełnoletności. Jeżeli jednak w jego akcie urodzenia widnieje nazwisko innego mężczyzny, w pierwszej kolejności konieczne jest wystąpienie z wnioskiem o zaprzeczenie ojcostwa;
• prokurator - pozew o ustalenie ojcostwa może złożyć także prokurator, który prowadzi sprawę w sądzie rodzinnym i zna sytuację dziecka i rodziców.

Należy zaznaczyć, że w przypadku śmierci dziecka lub osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, złożenie wniosku o ustalenie ojcostwa przez matkę lub domniemanego ojca jest niemożliwe.

W badaniu pozwalającym na ustalenie ojcostwa dla celów sądowych konieczna jest obecność dziecka, domniemanego ojca oraz matki dziecka (sąd odstępuje od tej zasady tylko w przypadku śmierci matki lub niemożności ustalenia miejsca jej pobytu). Wszyscy uczestnicy testu muszą okazać ważne dokumenty tożsamości (odpis aktu urodzenia w przypadku niepełnoletniego dziecka). Próbki materiału genetycznego pobierane są przez osobę wyznaczoną przez biegłego sądowego - zwykle pobiera się wymaz z wewnętrznej strony policzka. Podczas poboru próbek muszą być obecni dwaj bezstronni świadkowie, najczęściej są to bezstronni pracownicy laboratorium. Konieczne jest również sporządzenie protokołu z pobrania próbek. Materiał genetyczny osób poddawanych badaniu analizowany jest w wyspecjalizowanym laboratorium genetyki sądowej - uzyskany wynik ma dla sądu wartość dowodową i stanowi podstawę do wydania wyroku sądowego.

Ustalenie ojcostwa na zlecenie prywatne

Ustalenie ojcostwa w przypadku zgody opiekunów prawnych dziecka

• w celu wykorzystania w sądzie
• w celach prywatnych – zobacz badanie ❱

Badanie pozwalające na ustalenie ojcostwa można również zlecić prywatnie - do zrobienia takiego testu niezbędne jest wyrażenie zgody przez wszystkich prawnych opiekunów dziecka (w przypadku braku wyrażenia zgody przez jednego z nich, test DNA pozwalający na ustalenie ojcostwa musi zostać zlecony przez sąd). Jeżeli wynik badania zleconego prywatnie ma posłużyć jako dokument prawny, procedura pobrania próbek do badania musi być sformalizowana - przebiega ona tak jak w przypadku testu zleconego przez sąd (również wymagane jest sporządzenie protokołu). Wynik takiego badania jest więc podpisany przez biegłego sądowego i może stanowić dowód w procesie sądowym.

Innym sposobem na wykonanie testu na zlecenie prywatne jest pobranie wymazu w odpowiednim punkcie pobrań bez sporządzania protokołu - wyniki testu otrzymane w ten sposób nie będą mogły być jednak uznane przez sądy (w tych przypadkach nie jest konieczna obecność matki dziecka w badaniu).

Test genetyczny na ojcostwo

Jeżeli masz wątpliwości co do swojego biologicznego ojcostwa lub podejrzewasz, że możesz być biologicznym ojcem dziecka wykonaj proste genetyczne badanie ojcostwa. Pozwala ono na stuprocentowe wykluczenie ojcostwa lub potwierdzenie go z pewnością powyżej 99,9999%.

Dowiedz się więcej

Ustalenie ojcostwa anonimowe

• z dwóch wymazów – zobacz badanie ❱
• z dwóch mikrośladów – zobacz badanie ❱
• z wymazu i mikrośladu – zobacz badanie ❱

Badanie w celu ustalenia ojcostwa można wykonać ponadto anonimowo - pod wskazany przez zamawiającego adres dostarczane są zestawy do samodzielnego pobrania wymazu z błony śluzowej policzka. W przypadku braku takiej możliwości, materiał do badań można pozyskać z takich przedmiotów jak szczoteczka do zębów, sztućce, szklanka, guma do żucia, chusteczka higieniczna itp. - materiał pozyskany w ten sposób to tzw. mikroślady. W ramach testu na ojcostwo wykonywanego anonimowo, osoby poddawane badaniu nazywane są zazwyczaj “dzieckiem” i “domniemanym ojcem” - wynik udostępniany jest klientowi przez internet lub wysyłany pod wskazany adres (oczywiście rezultat ten również nie jest uznawany przez sądy).

Czy możliwe jest ustalenie ojcostwa jeszcze podczas ciąży?

Badanie mające na celu potwierdzenie lub wykluczenie ojcostwa może zostać przeprowadzone jeszcze podczas ciąży. Próbki materiału genetycznego można pobrać od płodu na dwa sposoby - pierwszym z nich jest pobranie niewielkiej ilości krwi matki. We krwi tej znajduje się tzw. wolny DNA płodu, który poddawany jest analizie w laboratorium genetycznym - ta metoda jest całkowicie bezpieczna zarówno dla płodu, jak i dla matki.

Innym sposobem na pozyskanie DNA płodu jest pobranie przez powłoki brzuszne ciężarnej próbki płynu owodniowego, w którym obecne są złuszczone komórki płodu - pobranie płynu owodniowego to inwazyjna metoda, nazywana amniopunkcją (wiąże się ona z ok. 1% ryzykiem powikłań, takich jak uszkodzenie płodu czy poronienie). Badanie ojcostwa przy pomocy amniopunkcji wykonuje się więc przeważnie wtedy, gdy istnieją inne wskazania do przeprowadzenia inwazyjnego badania prenatalnego.

Należy jednak podkreślić, że wynik testu pozwalającego na ustalenie ojcostwa wykonywanego w trakcie ciąży nie jest uznawany przez sądy - uznają one bowiem tylko wyniki badań przeprowadzonych z udziałem dzieci już narodzonych.

Jak przebiega badanie umożliwiające ustalenie ojcostwa?

Pierwszy etap badania pozwalającego na ustalenie ojcostwa to pobranie od osób biorących udział w teście próbek, z których pozyskany zostanie ich materiał genetyczny - zwykle DNA izolowany jest z komórek obecnych w wymazie z wewnętrznej strony policzka badanego. Pozyskana ilość DNA jest bardzo niewielka, dostępne są jednak metody pozwalające na jej zwielokrotnienie (tzw. reakcja łańcuchowa polimerazy - PCR), a to z kolei umożliwia dalszą analizę i ustalenie profili genetycznych osób poddawanych badaniu.

Profil genetyczny to zestaw określonych odcinków DNA, tak zwanych markerów genetycznych. Profile genetyczne są unikalne dla każdego z nas (jedynym wyjątkiem są bliźnięta jednojajowe), jednak w przypadku osób spokrewnionych ze sobą pokrywają się one w pewnym stopniu - połowa materiału genetycznego każdego człowieka pochodzi bowiem od biologicznej matki, a połowa od biologicznego ojca. Do ustalenia profili genetycznych wykorzystywane są urządzenia nazywane sekwenatorami - pozwalają one na określenie w DNA kolejności par zasad.

Kolejnym etapem testu na ustalenie ojcostwa jest dokładne porównanie uzyskanych profili genetycznych badanych osób i analiza statystyczna przy pomocy odpowiedniego oprogramowania komputerowego. Każdy z markerów genetycznych opisywany jest przy pomocy dwóch liczb:

• jeśli jedna z nich w przypadku wszystkich badanych markerów jest taka sama zarówno u domniemanego ojca, jak i u dziecka - ojcostwo jest potwierdzane z 99,999% pewnością,
• jeśli obie liczby są różne w przypadku co najmniej czterech ocenianych markerów, ojcostwo jest wykluczane ze 100% pewnością.

W badaniu na ustalenie ojcostwa zazwyczaj analizuje się 16, 22 lub 24 markery genetyczne - zaleca się, aby w przypadku badania DNA pochodzącego tylko od ojca i dziecka (czyli bez udziału w teście matki dziecka) sprawdzono co najmniej 21 markerów genetycznych.