Obrzęk limfatyczny — przyczyny, zapobieganie, leczenie

4.7

Ocena klientów: 3 ocen

Z artykułu dowiesz się:

Jakie są przyczyny i objawy obrzęków limfatycznych? Co powoduje zastój limfy?
Leczenie obrzęku limfatycznego - fizjoterapia, ćwiczenia, automasaż
Jak zapobiegać obrzękom limfatycznym?
Diagnostyka i różnicowanie obrzęku limfatycznego

Sprawdź też:

Data publikacji: 2023-09-05

Data aktualizacji: 2023-09-05

Obrzęk limfatyczny — co to?

Obrzęk limfatyczny to obrzęk tkanek, za który odpowiada zastój chłonki w związku z wrodzonymi wadami lub nabytymi uszkodzeniami naczyń chłonnych. Z czego się robi obrzęk limfatyczny? Do zaburzenia odpływu chłonki dochodzi, gdy stężenie substancji obciążających układ limfatyczny w przestrzeni międzykomórkowej przewyższa jego zdolności do odprowadzenia ich do krwiobiegu.
Obrzęk limfatyczny prowadzi do dysproporcji w wyglądzie kończyn, upośledzonej ruchomości wynikającej z nadmiernego ciężaru kończyny objętej zastojem, podwyższonego ryzyka zakażeń i utrudnionego gojenia się ran. Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne w postaci zespołów uciskowych nerwów łokciowego, pośrodkowego czy splotu barkowego.

Obrzęk limfatyczny — objawy

Obrzęk: To podstawowy objaw obrzęku limfatycznego. Może dotyczyć jednej lub obu kończyn, ręki, stopy, nóg, ramienia, twarzy, szyi, miednicy lub innych obszarów ciała. Obrzęk jest zazwyczaj jednostronny, ale w niektórych przypadkach może być obustronny.
Uczucie ciężkości: Osoby z obrzękiem limfatycznym często opisują uczucie ciężkości lub napięcia w obrębie obrzękłego obszaru.
Ból i dyskomfort: Obrzęk limfatyczny może być bolesny lub powodować dyskomfort, zwłaszcza gdy tkanki są nadmiernie rozciągnięte.
Zgrubienia i zmiany skórne: W zaawansowanych przypadkach obrzęku limfatycznego mogą pojawić się zgrubienia, zmiany skórne, przebarwienia, a także owrzodzenia skóry.
Trudności w ruchu: W obrzęku limfatycznym kończyn dolnych może być trudność w poruszaniu się z powodu obrzęku i dyskomfortu.
Ryzyko infekcji: Obrzęk limfatyczny może zwiększać ryzyko infekcji skóry i tkanek, ponieważ gromadzenie się limfy sprzyja rozwojowi bakterii.
Tkanie skóry: Skóra w obszarze obrzęku może stawać się bardziej napięta, lśniąca i napięta, co jest charakterystyczne dla obrzęku limfatycznego.

Obrzęk limfatyczny — przyczyny

Choroba nowotworowa — pacjenci z tej grupy stanowią najliczniejszą grupę wśród osób borykających się z obrzękiem limfatycznym, obrzęk może być zarówno przykrym skutkiem ubocznym skutecznego leczenia jak i efektem postępowania choroby nowotworowej. Na rozwój obrzęków limfatycznych wpływ mogą mieć zarówno zabiegi chirurgiczne jak i radioterapia. Najczęściej obrzęk limfatyczny dotyka kobiet z nowotworem piersi, po mastektomii.
Limfedema, czyli choroba limfatyczna — która może się rozwinąć w związku z urazem, zabiegami czy zakażeniem, ale może też wynikać z wrodzonych wad układu limfatycznego.
Infekcje — do obrzęków limfatycznych mogą prowadzić infekcje wirusowe, bakteryjne czy grzybicze mogą prowadzić do zapalenia węzłów chłonnych i w efekcie obrzęków.
Farmakoterapia — część leków wpływa na funkcjonowanie układu limfatycznego, m.in. leki hormonalne, inhibitory kinazy tyrozynowej, leki retrowirusowe, przeciwzakrzepowe czy immunosupresyjne.
Przewlekła niewydolność naczyń limfatycznych — odpowiadać za rozwój mogą wspomniane powyżej czynniki, zarówno wrodzone wady układu limfatycznego, uszkodzenia wynikające z urazów, operacji czy radioterapii, ale też czynniki takie jak podeszły wiek, otyłość czy ciąża.

Leczenie obrzęku limfatycznego — fizjoterapia

Podstawową metodą leczenia obrzęku limfatycznego, zalecaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne, jest CDT (complex decongestive therapy), czyli tzw. kompleksowa terapia udrażniająca. W ramach kompleksowej terapii udrażniającej wykonuje się manualny drenaż limfatyczny, wielowarstwowe bandażowanie oraz ćwiczenia usprawniające odpływ chłonki i pielęgnowanie skóry.
Redukcja obrzęków, zmniejszanie zwłóknień w tkankach i poprawa ruchomości w stawach mają na celu poprawę jakości życia i stanu funkcjonalnego pacjenta. Kompleksowa terapia udrażniająca CDT ma zazwyczaj dwa etapy, w pierwszym terapeuta skupia się na zabiegach zmniejszających obrzęk, takich jak drenaż limfatyczny, kompresoterapie, bandażowanie i ćwiczenia. Etap ten kończy się w momencie, gdy uzyskanie dalszej redukcji obrzęku nie jest już możliwe, a czas trwania zależy od stopnia zaawansowania obrzęku. Drugi etap CDT skupia się na utrwalaniu i podtrzymywaniu uzyskanego efektu, obejmuje automasaż, noszenie elastycznych materiałów uciskowych i ćwiczenia zmniejszające obrzęk, a ponieważ obrzęk limfatyczny jest schorzeniem przewlekłym, zasady te powinny być stosowane w zasadzie całe życie.

Ćwiczenia na obrzęk limfatyczny

Ruch wspiera naturalny drenaż chłonny i wnikanie płynu z przestrzeni międzykomórkowych do limfatycznych kapilar. Ćwiczenia o niskim stopniu intensywności bez obciążenia poprawiają funkcje pompy mięśniowej. Dzięki ćwiczeniom oddechowym można z kolei uzyskać ujemne ciśnienie w klatce piersiowej, które wspomaga transport chłonki.
Trzeba jednak pamiętać, że ćwiczenia powinny być indywidualnie dobrane dla pacjenta i uwzględniać stan zdrowia i możliwości pacjenta. Zbyt intensywny, nadmiernie obciążający wysiłek fizyczny sprawia bowiem, że zwiększa się przepływ krwi, co może prowadzić do gromadzenia się i konieczności odprowadzenia zwiększonej ilości płynu z kończyny, co w przypadku niewydolności układu chłonnego jest przecież utrudnione.

Obrzęk limfatyczny — diagnostyka

Lekarz przeprowadzi wywiad medyczny, aby dowiedzieć się o objawach, historii choroby, operacjach, urazach lub innych czynnikach, które mogą wpłynąć na rozwój obrzęku limfatycznego. Badanie fizykalne pomoże ocenić lokalizację, stopień zaawansowania oraz ewentualne zmiany skórne.
Pomiar obwodów kończyn lub innych obszarów ciała, które są dotknięte obrzękiem limfatycznym, co pomoże określić objętość obrzęku i monitorować jego zmiany w czasie.
Testy obrazowe: Jeśli istnieje podejrzenie uszkodzenia naczyń limfatycznych, lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak ultrasonografia, tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), aby ocenić struktury anatomiczne i przepływ limfy.
Lymphoscintygrafia: To specjalistyczne badanie obrazowe, które pomaga ocenić przepływ limfy i wykryć ewentualne blokady lub przeszkody w układzie limfatycznym.
Badanie biopsji węzłów chłonnych, aby ocenić, czy istnieje związek między obrzękiem a patologią w układzie limfatycznym.
Badania laboratoryjne mogą pomóc w wykluczeniu innych możliwych przyczyn obrzęku oraz ocenie ogólnego stanu zdrowia.
Elektrokardiogram (EKG) lub badanie echokardiograficzne: Niektóre przypadki obrzęku limfatycznego mogą być związane z chorobami serca, lub nerek, dlatego lekarz może zlecić te badania, aby wykluczyć inne schorzenia.
Badania genetyczne: W przypadku podejrzenia wrodzonego lub genetycznego powiązania z obrzękiem limfatycznym, lekarz może zlecić badania genetyczne.

Obrzęk limfatyczny — różnicowanie

obrzęk naczynioruchowy — może mieć związek z chorobą naczyń krwionośnych, zaburzeniami krążenia krwi, zakrzepicą;
obrzęk związany z niewydolnością serca — w odróżnieniu od obrzęku limfatycznego, obrzęk dotyka zazwyczaj dwóch kończyn;
niewydolność nerek — tu najczęściej podwyższona kreatynina i azot mocznikowy;
choroby wątroby - np. żółtaczka;
zakażenia i obrzęk w miejscu infekcji.

Obrzęk limfatyczny — jak zapobiegać?

Profilaktyka obrzęku limfatycznego skupia się na dwóch obszarach — pielęgnacji skóry oraz unikaniu czynników ryzyka.

Utrzymywanie higieny skóry: Staraj się utrzymywać skórę w czystości i suchą. Regularnie myj skórę delikatnym mydłem i ciepłą wodą, a następnie dokładnie osusz.
Unikanie urazów, skaleczeń i oparzeń, które mogą uszkodzić naczynia limfatyczne. Jeśli wystąpią rany, pielęgnuj je ostrożnie i monitoruj stan skóry.
Unikanie nadmiernego obciążenia — obejmuje to unikanie noszenia obcisłych ubrań i bielizny oraz unikanie długotrwałego siedzenia lub stania.
Regularna aktywność fizyczna, taka jak chodzenie, pływanie czy joga, może pomóc w utrzymaniu dobrego przepływu limfy w układzie limfatycznym.
Unikanie długotrwałego pozostawiania kończyn w jednej pozycji lub unieruchomienia, na przykład podczas długotrwałego siedzenia lub leżenia.
Uważność podczas pielęgnacji skóry, unikanie ostrzykiwania lub przekłuwania skóry w miejscach, gdzie istnieje ryzyko uszkodzenia naczyń limfatycznych.
Zbilansowana dieta, bogata w warzywa, owoce, błonnik i niskosodowe produkty spożywcze, może pomóc w utrzymaniu zdrowego układu limfatycznego.
Unikanie długotrwałego narażenia na ciepło: gorących kąpieli, sauny lub innych źródeł ciepła, które mogą rozszerzać naczynia krwionośne i limfatyczne.

Bibliografia:

Pyszora A. (2010). Kompleksowa fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym. Medycyna Paliatywna w Praktyce. Vol. 4, Nr 1, s. 23-29.
Bieda A., Bączyk M., Łuczak J. (2003). Obrzęk limfatyczny — wartość diagnostyczna i prognostyczna limfoscyntygrafii dynamicznej kończyn górnych u pacjentek po mastektomii. Polska Medycyna Paliatywna. Vol. 2, Nr 2, s. 81-85.
Stanisic M. i in. (2007). Wpływ intensywnej terapii przeciwobrzękowej na przywrócenie zdolności do pracy u chorych zaawansowanymi postaciami obrzęków limfatycznych. Orzecznictwo Lekarskie. Vol. 4, Nr 2, s. 85-92.