L-karnityna - działanie, skutki uboczne, suplementacja
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest l karnityna i jakie ma działanie w organizmie?
- Dlaczego warto stosować l karnitynę gdy borykasz się z nadwagą lub trenujesz?
- Niedobory l-karnityny pierwotne i wtórne - przyczyny i objawy
- L-karnityna - czy ma działania niepożądane?
- Lecznicze działanie l-karnityny - w jakich chorobach jest wykorzystywane?
Data publikacji: 2022-08-10
Data aktualizacji: 2022-08-10
L karnityna — co to jest, normy l karnityny
L karnityna jest uważana za substancję witaminopochodną, która jest szczególnie ważna w kontekście procesu beta oksydacji kwasów tłuszczowych, choć jej dobroczynne działanie w organizmie jest znacznie szersze, a wśród najnowszych doniesień można przeczytać nawet o jej neuroprotekcyjnym działaniu w kontekście choroby Alzheimera, czy łagodzeniu objawów depresji. Przedrostek „L” w nazwie wynika z tego, że karnityna występuje w organizmie w postaci dwóch izomerów L oraz D, ale tylko izomer L wykazuje aktywność biologiczną w organizmie.
Część zapotrzebowania na l karnitynę jest pokrywana z tego co powstaje wewnątrz organizmu, ale aż 75% jest dostarczane z zewnątrz, wraz z pożywieniem. Co ciekawe, jednak gdy zaprzestajemy podaży L karnityny z pokarmem (co jest częste w przypadku wegan, ponieważ warzywa i owoce zawierają jej śladowe ilości), organizm może zwiększyć endogenną syntezę nawet do 90%, w związku z czym rzadko stwierdza się wtórne niedobory kreatyniny.
Dobowe zapotrzebowanie osoby dorosłej na l karnitynę szacowane jest na 15 mg. Większość tego zapotrzebowania jest dostarczana z pożywieniem (średnio 20-200 mg). Najbardziej bogate w l karnitynę są produkty mięsne, naturalne produkty mają też dużo wyższą biodostępność niż te w suplementach diety. Dla przykładu dieta bogata w dużą ilość wołowiny może dostarczyć nawet 300 mg l karnityny dziennie.
- U noworodków, które są karmione piersią, odnotowuje się wyższe stężenia l karnityny niż u maluchów karmionych preparatami zastępującymi mleko matki;
- standardowo stężenie l karniktyny w organizmie mieści się w przedziale 30-90 μmol/l i różni się w zależności od wieku;
- najwięcej (ok. 20 g karnityny) znajduje się w mięśniach szkieletowych oraz sercu;
- niskie stężenie karnityny we krwi = niskie stężenie karnityny w mięśniach.
L karnityna — działanie w organizmie:
- hamowanie powstawania tkanki tłuszczowej;
- hamowanie miażdżycy;
- uczestnictwo w procesie beta oksydacji kwasów tłuszczowych;
- zapobieganie otyłości - m.in. przyspiesza metabolizm tłuszczów;
- usuwanie krótkich i średnich łańcuchów kwasów tłuszczowych oraz transport długich łańcuchów do mitochondriów;
- obniżanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów;
- rola w termogenezie noworodków;
- uczestnictwo w helatowaniu ołowiu, żelaza i kadmu;
- zwiększone metabolizowanie i wydalanie niektórych leków (np. wankomycyny — antybiotyku);
- podwyższanie wydolności fizycznej i tolerancji na wysiłek;
- redukowanie kwasu mlekowego (przyspieszanie regeneracji mięśni);
- zwiększanie wykorzystywania glikogenu;
- działanie antyoksydacyjne.
Objawy niedoboru l karnityny:
Wyróżnia się 3 rodzaje niedoboru karnityny:
Pierwotny układowy niedobór karnityny (PUNK)
- Jest to jedna z najczęstszych chorób współwystępujących z zaburzeniami metabolizmu lipidów, powoduje ją mutacja w genie SLC22A5, niedobór wynika z zaburzeń endogennej syntezy (czyli wewnętrznego wytwarzania l karnityny), stężenie karnityny jest obniżone w surowicy i w tkankach, w tym typie niedoboru pierwotnego objawy pojawiają się już w ciągu pierwszych dni życia — u niemowląt i dzieci mogą wystąpić pod postacią hipoglikemii hipoketotycznej, miopati mięśni szkieletowych, podwyższenia aktywności aminotransferaz i hiperamonemii czy powiększenia wątroby. U dorosłych zaś PUNK może się objawiać kardiomiopatią, męczliwością, zaburzeniami rytmu serca. Szczególnie często PUNK występuje na Wyspach Owczych (1:300!), w Stanach Zjednoczonych częstość występowania szacowana jest na 1; 50 000 przypadków, aż po Australię gdzie PUNK występuje 1: 120 000 przypadków.
Pierwotny miopatyczny niedobór karnityny
- Jak dotychczas nie udało się ustalić mutacji genetycznej, która odpowiada za mięśniowy niedobór karnityny. W typie mięśniowym objawy rozpoczynają się zazwyczaj w dzieciństwie, postępują powoli, choć mogą się pojawić po 20, a nawet 30 roku życia. Do objawów należy osłabienie mięśniowe kończyn, tułowia i twarzy o zmiennym charakterze, a w mięśniach odkładają się lipidy. Diagnoza pierwotnego mięśniowego niedoboru jest trudna, ponieważ stężenie karnityny w osoczu jest w normie bądź nieznacznie obniżone, przy jednoczesnym niskim stężeniu w sercu i mięśniach. Badanie stężenia w mięśniach czy sercu jest jednak trudne.
Wtórny niedobór l karnityny — przyczyny:
- nieprawidłowa dieta uboga w lkarnitynę, np. ścisła dieta wegetariańska;
- zaburzenia wchłaniania oraz transportu — celiakia, zespół krótkiego jelita, mukowiscydoza;
- niedożywienie;
- zespół cyklicznych wymiotów;
- choroby nerek — przewlekła niewydolność nerek, hemodializy;
- choroby wątroby — np. marskość;
- zbyt duże wydalanie l karnityny z moczem;
- dieta ketogenna (poziom karnityny obniża się w ciągu pierwszych 6 miesięcy jej stosowania, ale jeśli wykluczono pierwotne niedobory karnityny i niedobór translokazy, które należą do bardzo rzadkich schorzeń, poziom karnityny na diecie ketogennej powinien z czasem wrócić do normy);
- stosowanie niektórych leków — kwas walproinowy, leki stosowane w leczeniu AIDS, leki przeciwnowotworowe, antybiotyki chinolowe;
- nadmierny wysiłek fizyczny.
L-karnityna działania niepożądane
Suplementacja l karnityny jest bezpieczna i rzadko daje objawy niepożądane. U dorosłych można stosować dawkę l karnityny 1 g po 3 razy dziennie (maksymalnie 3 g na dobę), u dzieci zaś dawka jednorazowa to 100 mg/ kg masy ciała / na dzień, w 3 dawkach podzielonych.
Nieliczne objawy niepożądane l karnityny to:
- zaburzenia żołądkowo jelitowe;
- zaburzenia ciśnienia tętniczego — niedociśnienie i nadciśnienie;
- zapalenie gardła;
- wysypka;
- nadmierne gromadzenie wody w organizmie;
- biegunka;
- w dużych dawkach śmierdzący, rybi zapach, który ma związek z bakteriami jelitowymi, które je metabolizują.
L-karnityna - w jakich chorobach jest stosowana?
- Niewydolność krążenia i choroby układu krążenia;
- choroba wieńcowa;
- stosowanie leków onkologicznych o działaniu kardiotoksycznym;
- miażdżyca;
- osłabienia i uszkodzenia mięśni i siły mięśniowej;
- u osób dializowanych;
- w celu poprawy profilu lipidowego;
- dla zwiększenia wydolności i intensywności treningów u osób aktywnych fizycznie;
- wspomagająco w chorobie Alzheimera;
- jako wsparcie odchudzania u osób z nadwagą — L karnityna przyspiesza przemianę zapasowej tkanki tłuszczowej w energię, dzięki czemu przyspiesza jej redukcję;
- wspomagająco w zaawansowanych stadiach zakażenia HIV i w AIDS.
Bibliografia:
- Fliciński J., Starczewska M., Steinborn B. (2016). Wtórne niedobory i możliwości suplementacji L-karnityny w praktyce neurologa. Child Neurology. Vol. 25, Nr 16, s. 29-38.
- Fliciński J., Malendowicz-Major B., Steinborn B. (2015). Pierwotne niedobory L-karnityny - objawy, zespoły kliniczne, postępowanie. Child Neurology. Vol. 24, Nr 49, s. 95-100.
- Matwiejuk A. L-karnityna - funkcje i zastosowanie. [W:] Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki. Białystok, 2010, s. 140-143.
- Czeczot H., Ścibor D. (2005). Rola L-karnityny w przemianach, żywieniu i terapii. Postepy Hig Med Dosw. Vol. 59, s. 9-19.
To badanie będzie pomocne:
Dostępne testy
Podstawowe badania krwi - 13 badań
146.00 zł