Escherichia coli - bakteria o dwóch obliczach
Z artykułu dowiesz się:
- Bakteria Escherichia coli – czym jest i gdzie się znajduje? Rodzaje szczepów E. coli
- Jak dochodzi do zakażenia bakterią E. coli?
- Objawy zakażenia bakterią E. coli
- Bakteria E. coli w moczu – czy jest groźna?
- Jakie choroby mogą wywołać zakażenia bakterią E. coli?
- Jak lekarze diagnozują zakażenia bakterią E. coli?
- Leczenie zakażeń bakterią Escherichia coli
- Jak zapobiegać zakażeniu bakterią E. coli?
- Bakteria E. coli w kontekście badań naukowych
sprawdź też:
Data publikacji: 2019-10-01
Data aktualizacji: 2025-04-09
Bakteria Escherichia coli – czym jest i gdzie się znajduje? Rodzaje szczepów E. coli
Escherichia coli, zwana również pałeczką okrężnicy, jest Gram-ujemną bakterią. Należy do fakultatywnych beztlenowców o zdolności do oddychania tlenem. E. coli kolonizuje organizmy wszystkich ssaków na ziemi, a także niektórych zimnokrwistych zwierząt (np. ryb) w warunkach odpowiedniej temperatury. Często jest pierwszą bakterią, która “wprowadza się” do organizmu noworodka i zamieszkuje w nim przez całe życie człowieka.
Charakterystyka bakterii Escherichia coli
Escherichia coli (E. coli) to bakteria należąca do rodziny Enterobacteriaceae. Naturalnie występuje w jelitach ludzi i zwierząt, gdzie pełni istotne funkcje w procesie trawienia. Większość szczepów E. coli jest nieszkodliwa, jednak niektóre mogą wywoływać groźne infekcje, zarówno pokarmowe, jak i układu moczowego.
Naturalne występowanie E. coli w organizmie człowieka
Niektóre szczepy E. coli wchodzą w symbiozę z ludzkim organizmem. Bakterie te jako pierwsze kolonizują przewód pokarmowy dziecka w czasie narodzin.
W naturalnych warunkach E. coli zasiedla jelita i wspiera produkcję witamin z grupy B oraz K. Obecność tej bakterii w układzie pokarmowym nie stanowi zagrożenia, dopóki nie przedostanie się do innych części ciała – np. dróg moczowych, gdzie może wywołać infekcję.
Symbiotyczna E. coli spełnia różne pożyteczne zadania:
W naturalnych warunkach E. coli zasiedla jelita i wspiera produkcję witamin z grupy B oraz K. Obecność tej bakterii w układzie pokarmowym nie stanowi zagrożenia, dopóki nie przedostanie się do innych części ciała – np. dróg moczowych, gdzie może wywołać infekcję.
Symbiotyczna E. coli spełnia różne pożyteczne zadania:
- Uczestniczy w rozkładzie pokarmu w jelitach;
- poprawia wchłanianie żelaza przez komórki;
- zużywa tlen znajdujący się w jelitach, dzięki czemu poprawia środowisko dla anaerobów (mikroorganizmów beztlenowych);
- ma zdolność do konkurencyjnego wypierania patogenów ze swoich terenów w jelitach.
Jaki rodzaj E. coli mam w jelitach?
W ramach badań mikroflory jelitowej możliwe jest określenie, czy nasze jelita zamieszkują szczepy E. coli o działaniu prozdrowotnym, czy też dochodzi do dysbiozy z powodu przeważającej ilości szczepów o możliwym działaniu patogennym.
Aby poznać skład swojej mikroflory jelitowej, wystarczy wykonać jedno z poniższych badań:
Przeczytaj więcej o badaniach w kierunku mikroflory jelitowej ❱
Główne szczepy E. coli – które są niebezpieczne?
Do najbardziej niebezpiecznych szczepów zalicza się m.in.:
- EHEC (Enterohemorrhagic E. coli) – może powodować krwotoczne zapalenie jelita grubego i zespół hemolityczno-mocznicowy. Zakażenia szczepami EHEC mają najczęściej charakter lokalnych epidemii;
- ETEC (Enterotoxigenic E. coli) – ETEC (Enterotoxigenic E. coli) - odpowiada za znaczną ilość przypadków biegunki podróżnych. O biegunce podróżnych mówi się w kontekście zakażeń skażoną żywnością bądź wodą wśród osób podróżujących do krajów o niższym poziomie higieny. Najwyższe ryzyko biegunki podróżnych istnieje na terenie Afryki, Azji Południowej, Bliskiego Wschodu oraz Ameryki Łacińskiej. Biegunka podróżnych może również być spowodowana innymi bakteriami, wirusami bądź też zwyczajnym stresem i zmianą diety związanymi ze zmianą pobytu. Problem biegunki dotyczy od 30 do 70% osób w podróży;
- UPEC (Uropathogenic E. coli) – główny sprawca zakażeń dróg moczowych. Szacuje się, że UPEC odpowiedzialne są za ponad 80% przypadków ZUM. Sugeruje się, że szczepy UPEC kolonizujące drogi moczowe mogą pochodzić z przewodu pokarmowego pacjenta tj. własnej flory jelitowej. Transmisja UPEC może również nastąpić poprzez spożycie skażonego pokarmu lub drogą płciową;
- EPEC i EIEC – wywołują biegunki, szczególnie u dzieci. Te szczepy są zdolne do wnikania do różnych tkanek i powodowania stanów zapalnych. Niektóre dodatkowo są w stanie wytwarzać znaczne ilości enterotoksyn w jelitach. Toksyny te powodują zapalenie ścian jelit i objawy zatrucia. Możliwe jest również wytworzenie przez E. coli neurotoksyny, która prowadzi do różnych objawów neurologicznych.
Jak dochodzi do zakażenia bakterią E. coli?
Bakteria E. coli w wodzie i żywności – główne źródła zakażenia
Do zakażenia szczepami bakterii E. coli dochodzi zazwyczaj na drodze pokarmowej lub poprzez wypicie skażonej wody. Bakterie te znajdują się w surowych przetworach mlecznych oraz niedogotowanej wołowinie. Okres wylęgania się tej bakterii trwa tylko kilka godzin, a same objawy zatrucia pokarmowego są dość nagłe.
Czy bakteria E. coli przenosi się z człowieka na człowieka?
Tak, możliwe jest przenoszenie bakterii E. coli drogą:
- Fekalno-oralną, szczególnie w warunkach niedostatecznej higieny;
- bezpośredni kontakt z osobą zakażoną;
- dotykanie przedmiotów, z którymi osoba chora miała styczność.
Jakie grupy osób są najbardziej narażone na zakażenie?
Najbardziej podatne na zakażenie są:
- Małe dzieci i niemowlęta - są bardziej narażone na zakażenia ze względu na nie dość rozwinięty układ odpornościowy. Poza tym dzieci częściej wkładają do ust przedmioty i ręce co znacznie zwiększa ryzyko zakażenia;
- osoby starsze, również ze względu na słabszy układ odpornościowy oraz na fakt posiadania częstych chorób towarzyszących typu cukrzyca czy osłabiona perystaltyka jelit. Może to zwiększać ryzyko zakażeń;
- kobiety w ciąży — ze względu na zmiany anatomiczne w obrębie moczowodu w tym poszerzenie moczowodów w trakcie ciąży. Może to sprzyjać rozwojowi zakażeń spowodowanych E.coli w obrębie dróg moczowych;
- osoby z obniżoną odpornością — między innymi pacjenci onkologiczni, osoby po przeszczepach, zakażeni wirusem HIV oraz osoby stosujące przewlekłą immunosupresję (np. w chorobach autoimmunologicznych). Ich organizm ma ograniczone możliwości zwalczania bakterii, przez co nawet niewielka ilość E. coli może wywołać poważną infekcję.
Objawy zakażenia bakterią E. coli
Zakażenia układu pokarmowego i ich symptomy
Do głównych objawów należą:
- Biegunka (czasem z krwią);
- bóle brzucha;
- nudności;
- wymioty;
- gorączka.
Objawy zakażenia układu moczowego przez E. coli
Infekcje dróg moczowych objawiają się:
- Pieczeniem przy oddawaniu moczu;
- częstomoczem;
- bólem podbrzusza;
- mętnym lub krwawym moczem.
Inne możliwe objawy zakażenia bakterią Escherichia coli
W skrajnych przypadkach E. coli może prowadzić do:
- Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (u noworodków);
- zapalenia płuc;
- posocznicy.
Bakteria E. coli w moczu – czy jest groźna?
Przyczyny obecności E. coli w moczu
Najczęściej obecność E. coli w moczu oznacza zakażenie dróg moczowych, które wynika z przedostania się bakterii z okolic odbytu do cewki moczowej.Dla osób z dobrą odpornością zakażenie może być stosunkowo łagodne i łatwe do wyleczenia. Jednak u osób z grup ryzyka – takich jak kobiety w ciąży, seniorzy czy pacjenci z osłabioną odpornością – infekcja może przybrać cięższy przebieg, a nieleczona prowadzić do powikłań, np. odmiedniczkowego zapalenia nerek czy nawet urosepsy. Objawy zakażenia układu moczowego wywołanego przez E. coli
Symptomy obejmują:
- Bolesne oddawanie moczu;
- uczucie parcia na pęcherz;
- gorączkę;
- ból w okolicy lędźwiowej.
Diagnostyka laboratoryjna zakażeń układu moczowego
W celu potwierdzenia zakażenia wykonuje się:
- Dokładny wywiad przeprowadzony przez lekarza;
- badanie ogólne moczu;
- posiew moczu.
Jakie są metody leczenia infekcji układu moczowego?
Leczenie zazwyczaj obejmuje:
- Antybiotyki;
- leki przeciwbólowe;
- leki przeciwzapalne;
- regularne nawadnianie organizmu.
Jak zapobiegać nawrotom zakażeń układu moczowego?
W profilaktyce zaleca się:
- Dbanie o higienę intymną;
- unikanie długotrwałego wstrzymywania moczu;
- stosowanie probiotyków;
- picie dużej ilości wody;
Jakie choroby mogą wywołać zakażenia bakterią E. coli?
Zapalenie układu moczowego i jego konsekwencje
Nieleczone zapalenie układu moczowego może prowadzić do:
- Zapalenia nerek (odmiedniczkowego zapalenia nerek);
- sepsy, szczególnie u osób z grup ryzyka.
Biegunki i zatrucia pokarmowe związane z E. coli
W pezypadku zatrucia bakterią E.coli na drodze pokarmowej mogą występować: biegunka, wymioty, nudności, a także złe samopoczucie, kurczowe bóle brzucha i gorączka. Bakteria może przetrwać w niekorzystnych warunkach i łatwo się przenosi. Najcięższe objawy spowodowane są zakażeniem Escherichia coli O157:H7 (STEC). U 5-10% zakażonych może dojść do rozwinięcia zespołu hemolityczo-mocznicowego. Po około tygodnia od zakażenia, gdy biegunki ustępują, pojawiają się objawy tego zespołu — rzadsze oddawanie moczu, bardzo silne zmęczenie, bladość policzków i wewnętrznych stron dolnych powiek. W takim przypadku może dojść do zahamowania funkcji nerek.
Posocznica i inne ciężkie infekcje wywołane przez E. coli
E.coli w określonych warunkach może wywołać poważne, a nawet zagrażające życiu infekcje ogólnoustrojowe, w tym posocznicę (sepsę). Szczególnie narażeni są pacjenci hospitalizowani, z obniżoną odpornością, po zabiegach chirurgicznych, cewnikowani.
Jak dochodzi do zakażeń inwazyjnych?
Zakażenia ogólnoustrojowe wywołane przez E. coli zazwyczaj mają charakter endogenny, co oznacza, że bakterie pochodzą z własnej flory pacjenta. W normalnych warunkach E. coli zasiedla przewód pokarmowy, ale jeśli przedostanie się do obszarów organizmu – np. krwi, układu moczowego, dróg żółciowych czy jamy brzusznej – może wywołać poważne infekcje.
Najczęstsze ciężkie zakażenia wywoływane przez E. coli:
Najczęstsze ciężkie zakażenia wywoływane przez E. coli:
Objawy obejmują:
- Wysoką gorączkę lub hipotermię;
- przyspieszone tętno i oddech;
- spadek ciśnienia tętniczego;
- zaburzenia świadomości;
- objawy niewydolności wielonarządowej.
Sepsa może rozwinąć się szybko i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej – leczenia na oddziale intensywnej terapii, podawania antybiotyków i płynów dożylnych.
Jak lekarze diagnozują zakażenia bakterią E. coli?
Badania laboratoryjne w kierunku obecności bakterii
Diagnostyka opiera się na:
- Analizie próbek moczu, kału lub krwi;
- identyfikacji szczepu bakterii;
- ocenie wrażliwości na antybiotyki.
Jakie testy wykrywają zakażenia E. coli?
Stosuje się m.in.:
- Testy immunoenzymatyczne (ELISA);
- PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy);
- posiewy na specjalistycznych podłożach.
Diagnostyka E. coli u niemowląt i kobiet w ciąży
W tych grupach zaleca się częstsze badania profilaktyczne, m.in. kontrolne posiewy moczu, ze względu na wyższe ryzyko powikłań.
Leczenie zakażeń bakterią Escherichia coli
Kiedy konieczne jest leczenie antybiotykami?
Antybiotyki stosuje się w przypadkach:
- Umiarkowanych i ciężkich zakażeń;
- ZUM z objawami ogólnymi.
Naturalne sposoby wspomagania leczenia infekcji
Pomocniczo można stosować:
- Żurawinę (utrudnia przyleganie bakterii do ścian pęcherza);
- probiotyki;
- zioła moczopędne np. skrzyp, pokrzywa, która działa również przeciwzapalnie.
Jak długo trwa leczenie zakażenia E. coli?
Leczenie trwa zazwyczaj od 3 do 7 dni, jednak w przypadku powikłań może zostać wydłużone. Czas terapii zależy od lokalizacji zakażenia i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Jak zapobiegać zakażeniu bakterią E. coli?
Higiena rąk i żywności jako podstawowa ochrona
- Myj ręce po skorzystaniu z toalety;
- myj ręce przed i po przygotowywaniu oraz spożywaniu posiłku;
- myj ręce po każdym kontakcie ze zwierzęciem oraz jego otoczeniem;
- myj warzywa i owoce dokładnie pod bieżącą wodą;
- unikaj spożywania surowego mleka, niepasteryzowanych produktów mlecznych czy soków;
- po przygotowywaniu surowego mięsa umyj wszystko, co miało z nim kontakt, a mięso gotuj dokładnie;
- nie połykaj wody w czasie pływania w jeziorach, stawach, rzekach czy w basenach.
Jak unikać kontaktu z bakteriami E. coli?
- Unikaj kąpieli w zanieczyszczonych akwenach;
- korzystaj z bezpiecznych źródeł wody pitnej;
- nie dziel ręczników czy sztućców z osobami zakażonymi.
Bakteria E. coli w kontekście badań naukowych
E. coli jako probiotyk
Szczep E. coli Nissle 1917 ma zastosowanie jako probiotyk. Wykazano, że przyjmowanie preparatów z tym szczepem bakterii jest skuteczne w podtrzymywaniu remisji wśród chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Niestety nie udowodniono takiego działania w chorobie Leśniowskiego-Crohna.
Ponadto szczep Escherichia coli Nissle 1917 reguluje ekspresję genu ZO-1, co skutkuje stabilizacją połączeń ścisłych między enterocytami i zwiększa szczelność bariery jelitowej.
Ponadto szczep Escherichia coli Nissle 1917 reguluje ekspresję genu ZO-1, co skutkuje stabilizacją połączeń ścisłych między enterocytami i zwiększa szczelność bariery jelitowej.
Nowoczesne metody wykrywania i leczenia infekcji
Postęp technologiczny umożliwia szybkie wykrycie bakterii i jej szczepu dzięki testom molekularnym i automatycznym analizatorom.
Rola E. coli w badaniach genetycznych
E. coli to jedna z najlepiej poznanych bakterii, wykorzystywana w biotechnologii i inżynierii genetycznej – m.in. do produkcji insuliny i innych leków biologicznych.
Jakie są perspektywy przyszłych terapii przeciwko zakażeniom E. coli?
Przyszłość leczenia zakażeń E. coli może należeć do terapii celowanych oraz probiotykoterapii.
Rosnąca oporność bakterii Escherichia coli na antybiotyki stanowi poważne wyzwanie w leczeniu zakażeń. W odpowiedzi na to, naukowcy i firmy biotechnologiczne intensywnie pracują nad nowymi strategiami terapeutycznymi. Celem jest nie tylko zwalczanie infekcji, ale także ograniczenie ryzyka rozwoju oporności i skutków ubocznych klasycznych antybiotyków.
- Bakteriofagi – wirusy zwalczające bakterie
Jedną z najciekawszych alternatyw dla antybiotyków są bakteriofagi – naturalne wirusy atakujące wyłącznie bakterie. Terapia fagowa pozwala na precyzyjne niszczenie konkretnych szczepów E. coli, bez wpływu na zdrową florę bakteryjną. W porównaniu z antybiotykami bakteriofagi atakują tylko konkretny szczep bakterii, nie niszczą przy tym flory jelitowej, dzięki czemu pozbawione są typowych dla antybiotyków działań niepożądanych. Trwają badania nad fagoterapią w leczeniu ZUM, sepsy i biegunek wywołanych przez E. coli, także w postaci leków doustnych i preparatów dopochwowych. - Inhibitory adhezji bakteryjnej
E. coli przyczepia się do komórek nabłonka jelitowego lub dróg moczowych za pomocą specjalnych struktur – fimbr. Nowe terapie koncentrują się na blokowaniu tych mechanizmów przylegania, co może skutecznie zapobiegać kolonizacji i rozwojowi infekcji, szczególnie układu moczowego; - Szczepionki przeciwko E. coli
Trwają intensywne prace nad stworzeniem skutecznych szczepionek przeciwko patogennym szczepom E. coli, szczególnie EHEC i ETEC. Szczepionki te mogą znaleźć zastosowanie u dzieci, osób starszych oraz podróżujących do krajów rozwijających się. Opracowywane są zarówno preparaty doustne, jak i domięśniowe; - Terapie immunologiczne i probiotyczne
Wspieranie odporności organizmu poprzez immunoterapie (np. przeciwciała monoklonalne) oraz probiotyki konkurujące z E. coli to kolejne obiecujące kierunki badań. Niektóre szczepy probiotyczne mogą aktywnie wypierać patogeny z jelit i zapobiegać infekcjom dróg moczowych; - Nanotechnologia i nowoczesne systemy dostarczania leków
Nanocząstki i mikrotransportery mogą umożliwiać celowane dostarczanie leków przeciwbakteryjnych, zwiększając skuteczność terapii przy mniejszej dawce leku i mniejszym ryzyku działań niepożądanych.
Przeczytaj więcej o tym, jak zadbać o zdrowe jelita ❱
Bibliografia:
Blount ZD. The unexhausted potential of E. coli. Elife. 2015;4:e05826.
Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID), Division of Foodborne, Waterborne, and Environmental Diseases (DFWED).
Conway T, Cohen PS. Commensal and Pathogenic Escherichia coli Metabolism in the Gut. Microbiol Spectr. 2015;3(3):10.1128/microbiolspec.MBP-0006-2014.
La Fata G., Weber P., Mohajeri M.H.: Probiotics and the Gut Immune System: Indirect Regulation. Probiotics Antimicrob Proteins. 2018; 10 (1): 11-21.
Mach T., Mrukowicz J.: Biegunka podróżnych. Medycyna Praktyczna 2019.
Szajewska H.: Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19–37.
Cieślik P., Bartoszcze M. (2011). Enterokrwotoczne szczepy Escherichia coli (EHEC)–zagrożeniem dla zdrowia publicznego. Medycyna Weterynaryjna Vol. 9 Nr 67. s. 571 - 577.
Półtorak K., Wieczorek K., Osek J. (2016). Patogenne Escherichia coli–mechanizmy chorobotwórczości. Med. Weter. Vol. 72, Nr 6, s.352-357.
POST. MIKROBIOL., 2011, 50, 3, 175–190 , ENTEROKRWOTOCZNE SZCZEPY ESCHERICHIA COLI (EHEC) I BAKTERIOFAGI KODUJĄCE TOKSYNY SHIGA Joanna Monika Łoś1 *, Grzegorz Węgrzyn
POST. MIKROBIOL., 2016, 55, 1, 45–56, ZNACZENIE UROPATOGENNYCH SZCZEPÓW ESCHERICHIA COLI (UPEC) W ETIOPATOGENEZIE ZAKAŻEŃ UKŁADU MOCZOWEGO.
Półtorak K., Wieczorek K., Osek J. (2016). Patogenne Escherichia coli–mechanizmy chorobotwórczości. Med. Weter. Vol. 72, Nr 6, s.352-357.
POST. MIKROBIOL., 2011, 50, 3, 175–190 , ENTEROKRWOTOCZNE SZCZEPY ESCHERICHIA COLI (EHEC) I BAKTERIOFAGI KODUJĄCE TOKSYNY SHIGA Joanna Monika Łoś1 *, Grzegorz Węgrzyn
POST. MIKROBIOL., 2016, 55, 1, 45–56, ZNACZENIE UROPATOGENNYCH SZCZEPÓW ESCHERICHIA COLI (UPEC) W ETIOPATOGENEZIE ZAKAŻEŃ UKŁADU MOCZOWEGO.
To badanie będzie pomocne:
GutFlora+ – badanie mikroflory jelitowej i funkcjonalności jelit
Cena online:
1319.00 zł
Technologia badania:Jakościowa i ilościowa
Czas oczekiwania na wynik:do 21 dni roboczych od otrzymania próbki przez laboratorium
