Test na Alzheimera

Czym jest choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera jest zaburzeniem, w którym dochodzi do uszkodzenia neuronów mózgu. Prawdopodobną bezpośrednią przyczyną jest odkładanie w mózgu białka tau i złogów beta-amyloidu. Procesy neurodegeneracyjne zachodzące w chorobie Alzheimera prowadzą do zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych.

Jakie są objawy choroby Alzheimera?

Wczesna faza choroby jest zwykle słabo zauważalna, gdyż pojawiają się lekkie zaburzenia pamięci związane z aktualnymi wydarzeniami, a także zmiany nastroju, stany depresyjne czy problemy z osobowością. Choroba ta stopniowo się nasila i powoduje coraz więcej problemów, które doprowadzają do utraty samodzielności, a w pewnym momencie do całkowitego uzależniania od opiekunów.

Wśród bardziej zaawansowanych objawów Alzheimera są:

• zaburzenia orientacji w terenie (niemożność rozpoznawania dobrze znanych miejsc, problemy z trafieniem do domu)
• zaburzenia orientacji w czasie (kłopoty z rozróżnieniem pory dnia czy pory roku),
• zaburzenia mowy (niemożność nazywania, nieprawidłowa zamiana słów),
• problemy z rozpoznawaniem członków rodziny i przyjaciół,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• kłopoty z czytaniem i pisaniem,
• zmiany neuropsychiatryczne i behawioralne (złość, wybuchy agresji, stawianie oporu opiekunom, objawy urojeniowe).

Test 10 pytań - kiedy podejrzewać demencję u bliskiej osoby?

Poniższy zestaw pytań opracowany przez Międzynarodowe Towarzystwo Alzheimerowskie pozwala na szybkie ustalenie, czy można podejrzewać u siebie bądź bliskiego początków choroby Alzheimera. Pozytywna odpowiedź nawet na jedno z tych pytań jest wskazaniem do sięgnięcia po pomoc lekarską.

1. Czy coraz częściej występują kłopoty z pamięcią?
2. Czy pojawiają się trudności z planowaniem dnia i rozwiązywaniem codziennych problemów?
3. Czy proste domowe czynności stały się trudne do wykonania?
4. Czy dochodzi do gubienie się na typowej drodze do domu bądź bezradność w przemieszczaniu się po okolicy?
5. Czy pojawiły się trudności z rozpoznawaniem obrazów bądź twarzy?
6. Czy pojawiły się trudności z komunikowaniem się i pogorszenie pisma?
7. Czy coraz częściej bliski gubi rzeczy, odkłada je w „dziwne” miejsca (gazetę do lodówki itp.), nie może ich znaleźć?
8. Czy bliski ma nagle mocne problemy z dobrym osądem spraw i podejmowaniem rozsądnych decyzji (powszechny przykład: zgadzanie się na niewiarygodne i nieopłacalne oferty podejrzanych akwizytorów itd.)?
9. Czy nasz bliski porzuca/zaniedbuje pracę, życie towarzyskie, izoluje się od rodziny?
10. Czy w kontakcie z bliską osobą obserwujemy zmiany osobowości, duże wahania nastrojów?

Test na Alzheimera - jakimi metodami wykrywa się chorobę?

• testy przesiewowe - np. test rysowania zegara, krótka skala oceny stanu psychicznego
• testy neuropsychologiczne
• badania obrazowe
• badanie genetyczne na Alzheimera ❱

Genetyczny test na Alzheimera

W diagnostyce choroby Alzheimera przydatne są także badania genetyczne, które mogą znacznie przyczynić się do szybszego rozpoznania - testy te wystarczy wykonać jednorazowo w dowolnym wieku, nie są one zależne od aktualnego stanu zdrowia pacjenta.

Zmianą genetyczną uważaną za bardzo ważny czynnik ryzyka choroby Alzheimera (o początku po 65. roku życia) jest wariant (allel) ε4 genu APOE - gen ten koduje białko apolipoproteinę E. Naukowcy wskazują, że ponad 50% chorych posiada przynajmniej jeden taki allel. Jego obecność nie oznacza jednak, że choroba rozwinie się na sto procent, podwyższone jest tylko ryzyko zachorowania. Obecność jednego allelu ε4 zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania 3-krotnie, natomiast obecność dwóch takich alleli - 15-krotnie.

Przesiewowe testy na Alzheimera

W diagnostyce choroby Alzheimera stosuje się różne testy przesiewowe, dzięki którym można wyselekcjonować tych pacjentów, w przypadku których konieczna jest dalsza diagnostyka.

Krótka skala oceny stanu psychicznego MINI-MENTAL (MMSE) polega na poproszeniu pacjenta o odpowiedzi na konkretne pytania bądź wykonywanie poleceń.

Badana zdolność	Przykładowe pytania i polecenia
Orientacja w czasie i przestrzeni ➜	Jaki jest teraz rok/pora roku/miesiąc? Jaka jest dzisiejsza data? Jaki jest dzisiaj dzień tygodnia? W jakim kraju się znajdujemy? W jakim województwie się znajdujemy? Jak nazywa się miejsce, w którym się teraz znajdujemy?
Zapamiętywanie ➜	Prośba o powtórzenie trzech krótkich słów (np. byk, mur, las)
Liczenie ➜	Prośba o odejmowanie od 100 po 7 aż do przerwania
Przypominanie ➜	Prośba o powtórzenie wcześniejszych trzech słów
Funkcje językowe ➜	Prośba o nazwania dwóch przedmiotów pokazanych badanej osobie. Prośba o powtórzenie zdania (np. Ani tak, ani nie, ani ale). Prośba o wykonanie określonego polecenia (podanego na głos lub zapisanego na papierze). Prośba o napisanie dowolnego zdania.
Praksja konstrukcyjna ➜	Prośba o przerysowanie prostego rysunku.

Test zegara (Clock Drawing Test) jest testem polegającym na narysowaniu tarczy zegara z godziną 11:10. W ramach tego testu ocenia się, czy pacjent rozumie polecenie, a także czy potrafi właściwie zapisać i rozmieścić cyfry na tarczy oraz odpowiednio ustawić wskazówki. Celem tego testu jest przesiewowe zbadanie funkcji wykonawczych, myślenia abstrakcyjno-pojęciowego oraz zdolności konstrukcyjnych i wzrokowo-przestrzennych.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju choroby Alzheimera?

• wiek wyższy niż 65 lat,
• cukrzycę,
• nadciśnienie tętnicze,
• zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL,
• infekcję wirusem HSV (Herpes Simplex),
• niskie wykształcenie (osoby z wykształceniem wyższym lub średnim zapadają na chorobę Alzheimera rzadziej),
• czynniki genetyczne (mutacje w genach APOE, APP, PSEN1 i PSEN2).

Istotną rolę w profilaktyce choroby Alzheimera pełni także aktywność zawodowa i intelektualna (czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, gry planszowe, regularne kontakty społeczne, gra na muzycznych instrumentach) - osoby, które podejmują takie czynności cechują się zredukowanym ryzykiem choroby Alzheimera. Jeżeli schorzenie to jednak się rozwinie, pierwsze objawy pojawiają się w późniejszym wieku.

Elementem profilaktyki choroby Alzheimera może być również przeprowadzenie testu DNA w kierunku genu APOE - świadomość podwyższonego ryzyka zachorowania jest podstawą do wdrożenia odpowiedniego schematu profilaktycznego, dzięki któremu możliwe będzie zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia tego schorzenia.

Badania naukowe wskazują również na istotną rolę diety w rozwoju choroby Alzheimera. Na ich podstawie można zaplanować sposób żywienia, który będzie działać profilaktycznie.

Dieta w profilaktyce choroby Alzheimera

• Dieta śródziemnomorska może znacznie spowolnić proces utraty zdolności poznawczych, a przy tym ograniczyć ryzyko śmiertelności poprzez prewencję otyłości, cukrzycy, nadciśnienia i chorób układu krążenia. Taki sposób żywienia opiera się na warzywach i owocach, roślinach strączkowych, oliwie z oliwek, pełnoziarnistym pieczywie, rybach i owocach morza, a dodatkowo uwzględnia mniejsze spożycie czerwonego mięsa.
• Witaminy z grupy B jak B6, B12 i kwas foliowy wspierają prawidłowy metabolizm homocysteiny. Jest to o tyle ważne, że wysokie stężenie homocysteiny jest czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, a także przyspiesza odkładanie się β-amyloidu w mózgu, przez co może indukować rozwój choroby Alzheimera.
• Antyoksydanty w postaci karotenoidów, witaminy E, witaminy C, selenu (np. w rybach, mięsie, jajach, orzechach brazylijskich), flawonoidów (np. w kakao, cebuli, pomidorach, papryce, brokułach, kapuście, jagodach) i koenzymu Q10 (olej rzepakowy, wołowina, wątróbka wieprzowa, kurczak, tuńczyk, śledź, pstrąg, czerwona porzeczka, kalafior, groch) regularnie spożywane zmniejszają procesy zapalne, spowalniają starzenie, a przede wszystkim zapobiegają utlenianiu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które budują błony komórkowe neuronów.
• Unikanie tłuszcze nasyconych (mięsa, smalcu, masła, oleju kokosowego i palmowego) i kwasów tłuszczowych trans (margaryny, fast foody, przekąski, wyroby cukiernicze) jest szczególnie wskazane dla nosicieli mutacji w genie ApoE.
• Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są konieczne dla funkcjonowania mózgu. Można je znaleźć w olejach roślinnych (np. lnianym), orzechach i tłustych rybach.
• Kofeina w umiarkowanych ilościach obniża ryzyko demencji.
• Alkohol w umiarkowanych ilościach (1 drink dla kobiety, 2 drinki dla mężczyzny) może mieć efekt ochronny w rozwoju choroby Alzheimera. Ochronne działanie zostało potwierdzone jedynie u osób, które nie mają predyspozycji związanej z genem ApoE.

Na funkcje poznawcze i samo działanie mózgu pozytywne działanie ma regularna aktywność fizyczna. Badania wskazują na dobre efekty godzinnego wysiłku podejmowanego minimum 3 razy w tygodniu. Warto pamiętać, że aktywność fizyczna dodatkowo zapobiega otyłości i chorobom dietozależnym (np. cukrzycy, nadciśnieniu, zespołowi metabolicznemu). A w przypadku zachorowania wyższa masa mięśniowa u osoby wytrenowanej chroni przed powikłaniami takimi jak niedożywienie.

Leczenie w chorobie Alzheimera

Leczenie choroby Alzheimera polega tak naprawdę na spowolnieniu uszkodzeń i rozwoju dalszych objawów. Nie jest jednak na ten moment zahamowanie lub cofnięcie zmian neurodegeneracyjnych.

Farmakoterapia opiera się na przyjmowaniu:

• inhibitorów cholinesterazy - w przebiegu choroby Alzheimera aktywność neuronów cholinergicznych ulega bowiem znacznej redukcji;
• memantyni, która pozwala na inhibicję stymulacji receptorów glutaminanowych i jest stosowana na bardziej zaawansowanych etapach choroby Alzheimera.

Wśród niefarmakologicznych metod leczenia choroby Alzheimera wymienia się:

• interwencje behawioralne,
• terapię wspomnieniową,
• terapię walidacyjną,
• terapię obecności symulowanej,
• terapię orientacji rzeczywistości,
• rehabilitację neurosensoryczną,
• muzykoterapię,
• fizjoterapię.

Autor merytoryczny: Dietetyk, mgr Katarzyna Startek

Bibliografia:

1. Chu L.W.: Alzheimer's disease: early diagnosis and treatment. Hong Kong Med J. 2012 Jun;18(3):228-37.
2. Dochniak M., Ekiert K.: Żywienie w prewencji i leczeniu choroby Alzheimera i choroby Parkinsona. Piel. Zdr. Publ. 2015, 5, 2, 199–208.
3. Dudkowiak R. et al.: Rola wybranych czynników ryzyka w etiopatogenezie i przebiegu choroby Alzheimera. Aktualn Neurol 2013, 13 (2), p. 109–118.
4. O'Brien J.T., Burns A.:BAP Dementia Consensus Group Clinical practice with anti-dementia drugs: a revised (second) consensus statement from the British Association for Psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology, 2011; 25: 997–1019.
5. Ridge P.G., Ebbert M.T., Kauwe J.S.: Genetics of Alzheimer's disease. Biomed Res Int. 2013;2013:254954.
6. Szczygieł B. et al.: Rola wybranych składników odżywczych we wspomaganiu leczenia farmakologicznego choroby Alzheimera. Pol. Przegl. Neurol 2014;10(1):38-46.
7. Wierzejska R.: Can coffee consumption lower the risk of Alzheimer’s disease and Parkinson’s disease? A literature review. Arch Med Sci. 2017 Apr 1; 13(3): 507–514.
8. Wyka J.: Czynniki żywieniowe w zapobieganiu chorobie Alzheimera. Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 2, 135 - 140.