Opryszczka narządów płciowych HSV - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Przyczyny rozwoju opryszczki narządów płciowych

Opryszczka narządów płciowych to choroba weneryczna, czyli przenoszona poprzez kontakty seksualne - zarówno waginalne, oralne, jak i analne. Wywoływana jest ona przez dwa blisko spokrewnione ze sobą wirusy - za 95% wszystkich przypadków zachorowań odpowiada wirus opryszczki typu 2 (HSV-2), a za 5% przypadków wirus opryszczki typu 1 (HSV-1) - ten drugi wywołuje głównie opryszczkę na wargach i w jamie ustnej.

Ryzyko infekcji jest większe w przypadku kobiet w porównaniu do mężczyzn ze względu na większą powierzchnię błon śluzowych - ryzyko transmisji wirusa na kobietę przez zakażonego partnera wynosi około 30%, natomiast z zakażonej partnerki na mężczyznę - 5%. Większe prawdopodobieństwo infekcji dotyczy osób aktywnych seksualnie, posiadających wielu partnerów seksualnych czy chorujących na inne schorzenia przenoszone drogą płciową (kiłę, chlamydiozę, rzeżączkę czy infekcję HIV). Inną możliwą drogą zakażenia wirusem HSV jest jego transmisja z kobiety ciężarnej na płód w trakcie ciąży - dochodzi do tego w 5-8% przypadków.

Objawy występujące w przebiegu zakażenia HSV

Choroba może przebiegać bezobjawowo - jeżeli pojawiają się jakieś dolegliwości, to występują one zazwyczaj od trzech do siedmiu dni od momentu zakażenia. Zalicza się do nich uczucie swędzenia, pieczenia lub mrowienia w pobliżu narządów płciowych, może pojawić się zaczerwienienie lub napięcie skóry, a także tworzą się bolesne pęcherzyki wypełnione płynem, które pękają po kilku dniach i przekształcają się w bolesne owrzodzenia. U kobiet, pęcherzyki te występują najczęściej na wargach sromowych, łechtaczce, w pochwie, na szyjce macicy, wewnętrznej powierzchni ud, pośladkach i odbycie, u mężczyzn natomiast na żołędzi i trzonie prącia, napletku, udach, pośladkach i odbycie. Chorobie może towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych, osłabienie organizmu, gorączka, ból przy oddawaniu moczu, bóle głowy i mięśni czy zapalenie prostaty u mężczyzn. Zmiany skórne zanikają zazwyczaj po około 16-20 dniach, nie pozostawiając blizn. Do powikłań związanych z zakażeniem HSV zalicza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwów obwodowych czy zapalenie wątroby.

Jak zdiagnozować infekcję wirusem HSV?

Ze względu na często bezobjawowy i podstępny przebieg, niewielu chorych poddaje się odpowiednim badaniom w kierunku opryszczki narządów płciowych. Infekcję tę łatwo zdiagnozować, wystarczy wykonać laboratoryjne badanie próbki krwi, które polega na pomiarze stężenia przeciwciał IgG specyficznych dla wirusa HSV które wytwarzane są przez układ immunologiczny po wniknięciu wirusa do organizmu - badanie takie przeprowadza się obecnie nawet bez wychodzenia z domu.

Dotychczas nie opracowano leku, który pozwoliłby na całkowite wyeliminowanie wirusa HSV z organizmu

Opryszczki narządów płciowych na da się wyleczyć skutecznie, ponieważ dotychczas nie udało się opracować leku, który wyeliminowałby wirusa HSV z organizmu całkowicie. Można jednak znacznie złagodzić objawy choroby przy pomocy leków przeciwwirusowych (doustnych, jak i tych do użytku zewnętrznego). Im wcześniej leczenie zostanie wdrożone tym ich działanie jest bardziej skuteczne - najlepsze efekty obserwuje się w przypadku przyjęcia leku w ciągu siedemdziesięciu dwóch godzin od pojawienia się pęcherzyków. Objawy opryszczki narządów płciowych ustępują zwykle po kilkunastu-kilkudziesięciu dniach, wirus HSV ciągle jest jednak obecny w organizmie, doprowadzając do nawrotów choroby. Nawroty występują zazwyczaj co kilka (od trzech do dwunastu) miesięcy, zwykle w tych samych miejscach, są jednak łagodniejsze od objawów zakażenia pierwotnego i trwają zwykle od trzech do czternastu dni. Im ostrzejszy jest pierwszy rzut zakażenia wirusem HSV, tym większe ryzyko wystąpienia nawrotu. Występowaniu nawrotów choroby sprzyja stresujący tryb życia, nadmierne promieniowanie UV, niedobory witamin z grupy B, obniżona odporność organizmu (na przykład w przebiegu chorób onkologicznych, leczenia supresyjnego), inne choroby czy ciąża.

Opryszczka narządów płciowych stanowi największe zagrożenie dla partnera/partnerki seksualnej w okresach, gdy występują symptomy, ale może przenosić się również w okresie bezobjawowym - szacuje się, że w 70% przypadków wirus przekazywany jest od partnera bez objawów klinicznych choroby.

Brak świadomości zakażenia stanowi więc zagrożenie dla partnerów seksualnych nosiciela - wirusem HSV najłatwiej zarazić się od osób, u których często występują nawroty lub w przypadku których od pierwotnego zakażenia nie minął jeszcze rok.

Dlaczego warto wykonać badanie w kierunku infekcji HSV?

Wykonanie badania pod kątem obecności wirusa HSV w organizmie jest bardzo ważne, ponieważ prawidłowa diagnoza zapobiegnie nieświadomemu zarażeniu partnera/partnerki seksualnej i pozwoli na zastosowanie odpowiednich leków przeciwwirusowych. Wirus HSV w skrajnych przypadkach może przyczynić się do wystąpienia takich schorzeń jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie rdzenia - dzięki wdrożeniu odpowiednich leków możliwe jest uniknięcie takich powikłań.

Ponadto, świadomość infekcji jest kluczowa dla kobiet ciężarnych i planujących ciążę - transmisja wirusa z matki na dziecko podczas ciąży może doprowadzić do poronienia czy do wystąpienia takich wad jak małogłowie, małoocze czy jaskra. Ponadto, objawowa infekcja wirusem HSV u ciężarnej jest wskazaniem do wykonania cesarskiego cięcia, tak aby zminimalizować ryzyko zakażenia dziecka podczas porodu.

Podczas porodu naturalnego do zarażenia noworodka dochodzi poprzez jego kontakt z wydzieliną z dróg rodnych, która zawiera wirusy HSV - infekcja HSV jest bardzo niebezpieczna dla noworodka. Wyróżnia się trzy jej postacie - postać skórno-śluzówkową, postać zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) oraz postać uogólnioną. W przebiegu tej pierwszej występują takie komplikacje jak zapalenie tęczówki, rogówki i spojówek, postać zakażenia OUN cechuje się natomiast zaburzeniami świadomości, napadami drgawkowymi, pobudzeniem psychoruchowym, zapaleniem móżdżku, występowaniem zwapnień śródczaszkowych, wodogłowiem czy małooczem. Postać uogólniona z kolei prowadzi do uszkodzenia wątroby, uszkodzenia nadnerczy czy wystąpienia zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Nieleczona postać uogólniona infekcji HSV wiąże się z 90% ryzykiem zgonu dziecka, w przypadku leczonej postaci tej choroby prawdopodobieństwo to wynosi 30%.