Retinopatia cukrzycowa — co to, pierwsze objawy, leczenie

Retinopatia cukrzycowa — jest jednym z najczęstszych powikłań cukrzycy. Dochodzi w niej do uszkodzenia mikrokrążenia siatkówki oka w miarę postępowania zmian, co może doprowadzić do stopniowego pogorszenia ostrości wzroku, a w konsekwencji nawet do całkowitej utraty widzenia.

Retinopatia, która jest konsekwencją nieodpowiednio leczonej cukrzycy, jest główną przyczyną ślepoty u osób dorosłych w krajach rozwiniętych u osób między 20. a 65. rokiem życia. Koniecznym jest zastosowanie innowacyjnych terapii, pozwalających na zahamowanie powstawania i progresji zmian na dnie oka.

Regularne badania wzroku u osób chorujących na cukrzycę jest kluczowe dla zapobiegania rozwoju retinopatii cukrzycowej, schorzenie to początkowo nie daje bowiem żadnych objawów odczuwalnych dla pacjenta.

Retinopatia cukrzycowa — diagnostyka

Metodą diagnostyki schorzenia jest badanie okulistyczne. Pacjent powinien poinformować okulistę o fakcie leczenia się na cukrzycę, gdyż lekarz wykona badania pod kątem zmian cukrzycowych. Jednym z podstawowych badań stosowanych w diagnostyce retinopatii cukrzycowej jest badanie dna oka.

Istotne jest, aby choroba została wykryta stosunkowo wcześnie, zwiększa to znacząco szanse na zmniejszenie pogorszenia ostrości wzroku oraz zmian w obrębie siatkówki oka. Warto regularnie wykonywać badania diagnostyczne, gdyż wczesne zmiany cukrzycowe nie dają żadnych objawów.

Badanie okulistyczne u chorych na cukrzycę typu 1 powinno odbyć się w ciągu 5 lat od rozpoznania cukrzycy, u dzieci z rozpoznaną cukrzycą typu 1 będących w okresie pokwitania należy je wykonać jak najszybciej. U chorych na cukrzycę typu 2 badanie wykonuje się zaraz po rozpoznaniu cukrzycy.

Retinopatia cukrzycowa — czynniki ryzyka

• Czas trwania schorzenia oraz wiek w momencie rozpoznania cukrzycy, są uważane za główne czynniki powstania retinopatii cukrzycowej;
• szacuje się, że u prawie 100% chorych z cukrzycą typu 1 i u 60% z typem 2 po 20 latach trwania choroby rozwinie się retinopatia cukrzycowa;
• wahania poziomu glikemii mają negatywny wpływ na stan mikrokrążenia siatkówki i mogą prowadzić do szybkiego postępu choroby. Podwyższone wartości hemoglobiny glikozylowanej mogą świadczyć o progresji zmian na dnie oka;
• czynniki genetyczne — w badaniach ujawniono korelację retinopatii z różnymi konfiguracjami alleli HLA DR3, DR4 I HLA DQ;
• nadciśnienie tętnicze u osób chorych na cukrzycę zwiększa ryzyko rozwoju retinopatii i makulopatii nawet kilkukrotnie, co ma związek z uszkodzeniem śródbłonka naczyń oraz rozwojem mikro- i makroangiopatii;
• chorzy, u których rozpoznano cukrzycę w młodości, są bardziej narażeni na wystąpienie retinopatii i na jej progresję;
• u chorych z cukrzycą typu 2 retinopatia rozwija się wcześnie – w ciągu 3 lat od wykrycia choroby u 12% osób powstają zmiany na dnie oka;
• zwrócono również uwagę na fakt występowania retinopatii prostej na kilka lat przed rozpoznaniem cukrzycy typu 2 u ok. 8% chorych;
  inne: otyłość, hiperlipidemia, niedokrwistość, nefropatia (sprawdź też: Rak nerki - badania wykrywające go we wczesnym stadium) , ciąża, pokwitanie, operacja usunięcia zaćmy;
• w licznych badaniach wykazano korelację między częstszym występowaniem retinopatii proliferacyjnej zaawansowanej w cukrzycy typu 1 oraz obrzęku plamki w cukrzycy typu 2.

Retinopatia cukrzycowa — jak zapobiegać?

• Częste spacery minimum 15 tysięcy kroków dziennie;
• zdrowa dieta z zawartością dużej ilości warzyw, oraz owoców o niskim indeksie glikemicznym;
• warto regularnie wykonywać badania diagnostyczne pod kątem cukrzycy oraz badania okulistyczne;
• utrzymywanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.

Retinopatia cukrzycowa — powikłania

• Mikrotętniaki (w związku z uwypuklaniem się osłabionej ścianki włośniczek powstają poszerzone drobne naczynia siatkówki;
• małe krwotoki, czyli wynaczynienia małej ilości krwi poza kapilary;
• wysięki twarde (tworzy je gromadzący się w warstwie splotowatej materiał lipidowy;
• obszary obrzęku, które przy powiększaniu się mogą prowadzić do obrzęku plamki, czyli makulopatii;
• w zaawansowanej retinopatii cukrzycowej dochodzi do nowotworzenia naczyń na tęczówce, krwotoków przedsiatkówkowych, ewentualnego wylewu krwi do ciała szklistego, nawet rozwarstwienia lub/i odwarstwienia siatkówki.

Retinopatia cukrzycowa — leczenie

• Podstawową metodą zapobiegania rozwojowi ryzyka retinopatii cukrzycowej jest kontrola i utrzymywanie prawidłowego poziomu glikemii we krwi oraz leczenie nadciśnienia tętniczego.
• Początkowo leczenie retinopatii cukrzycowej sprowadza się do obniżania hiperglikemii — co osiąga się dzięki modyfikacji nawyków żywieniowych i co ma na celu ograniczenie wysięków twardych;
• farmakoterapia — statyny (mają na celu utrzymywanie korzystnego profilu lipidowego), inhibitory konwertazy angioteksyny (stosowane w nadciśnieniu tętniczym), wybrane przeciwciała monoklonalne;
• fotokoagulacja laserowa siatkówki;
• leczenie operacyjne — witrektomia.

Bibliografia:

1. Jewusiak-Rogulska M., Kocięcki J. (2013). Epidemiologia, klasyfikacja i nowoczesne metody leczenia retinopatii cukrzycowej. Nowiny Lekarskie. Vol. 82, Nr 3, s. 253-258.
2. Matuszewski W. i in. (2017). Diagnostyka i leczenie retinopatii cukrzycowej — rys historyczny. Diabetologia Praktyczna. Vol. 3, Nr 5, s. 206-213.