Protonoterapia - innowacyjne narzędzie do walki z nowotworami

Co to jest protonoterapia?

W terapii protonowej wykorzystywane jest promieniowanie protonowe o energii ok. 230 elektronowoltów (jest to znacznie wyższa dawka niż ta stosowana w radioterapii standardowej) - dzięki temu możliwe jest uszkodzenie DNA guza, który znajduje się na głębokości do ok. 30 cm.

Ogromną zaletą terapii protonowej w porównaniu do radioterapii konwencjonalnej jest to, że zdrowe tkanki otaczające nowotwór nie ulegają nadmiernemu napromienianiu. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia powikłań po terapii oraz zapewnia lepszą kontrolę miejscową nowotworu.

Terapia protonowa ma więc ogromne znaczenie w leczeniu nowotworów zlokalizowanych głęboko w organizmie - umożliwia ona skierowanie wiązki promieniowania protonowego bezpośrednio w miejsce, gdzie znajduje się guz i osiągnięcie pożądanego efektu terapeutycznego. Wskazaniem do radioterapii protonowej są takie przypadki, gdy narażenie na napromieniowanie zdrowych, otaczających zmianę nowotworową tkanek może stanowić poważne zagrożenie dla chorego - dotyczy to przede wszystkim dzieci, których organizm nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, a tym samym bardziej podatny na szkodliwe efekty promieniowania, takie jak zaburzenia oddychania czy zaburzenia wzrostu.

Jakie nowotwory można leczyć przy pomocy protonoterapii?

Terapię protonową można stosować jako samodzielną metodę leczenia nowotworów lub jako część terapii skojarzeniowej (np. wraz z chemioterapią czy leczeniem chirurgicznym). Szczególnie przydatna jest ona w przypadku nowotworów wymagających podania dużej dawki promieniowania i/lub zlokalizowanych w sąsiedztwie narządów kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Modelowym przykładem takiego nowotworu jest czerniak gałki ocznej - terapia protonowa pozwala na zniszczenie guza, nie uszkadzając przy tym nerwu wzrokowego (co daje duże szanse na zachowanie widzenia). Ponadto, protonoterapia jest także bardzo pomocna w leczeniu guzów mózgu, nowotworów głowy i szyi, serca, rdzenia kręgowego, raka płuc czy raka gruczołu krokowego. O tym, czy zastosowanie terapii protonowej u danego pacjenta jest wskazane i czy są szanse na jej pozytywne efekty, decydują specjaliści - każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie. Przeciwwskazaniem do protonoterapii jest np. obecność ognisk przerzutowych w takich narządach jak wątroba czy płuca. Wadą protonoterapii są duże koszty - jest to metoda znacznie bardziej kosztowna od radioterapii standardowej - dlatego stosuje się ją tylko wtedy, gdy rzeczywiście jest potrzebna.

Terapia protonowa w Polsce

Protonoterapia jest prowadzona w kilkunastu europejskich ośrodkach, jeden z nich znajduje się w Polsce.

Jest to Centrum Cyklotronowe Bronowice - część Instytutu Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, która oficjalnie została uruchomiona 15 października 2015 roku.

Początkowo Narodowy Fundusz Zdrowia opłacał leczenie jedynie pacjentów chorych na czerniaka oka - taka terapia to koszt ok. 53 tysięcy złotych. 70% tej kwoty stanowią koszty samej procedury wykonywanej w Centrum Cyklotronowym Bronowice, pozostałe środki przeznaczane są na hospitalizację, personel medyczny itp. Od 1 lipca 2016 roku NFZ pokrywa również koszty protonoterapii innych nowotworów zlokalizowanych w okolicach głowy, szyi i rdzenia kręgowego - zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Wśród tych nowotworów wymienia m.in. glejaki wysoko zróżnicowane, nowotwory podstawy czaszki i okolicy okołordzeniowej czy nowotwory zatok obocznych nosa.