Kolonoskopia - co to, ile trwa zabieg, przygotowanie

Kolonoskopia to inwazyjne badanie endoskopowe, które pozwala na dokładną, makroskopową ocenę błony śluzowej całego jelita grubego. Kolonoskopia została zarejestrowana w Polsce jako profilaktyczna procedura w kierunku wykrywania raka jelita grubego, w celu zminimalizowania zarówno zachorowalności jak i umieralności, a także zwiększenia ilości wyleczeń. 

Zachorowalność na raka jelita grubego i umieralność z jego powodu systematycznie wzrasta, jest on również jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u obu płci, a Polska w dalszym ciągu niestety ma jeden z niższych odsetków 5-letnich przeżyć. Badanie endoskopowe, obok badania markerów nowotworowych raka jelita grubego, badania na obecność krwi utajonej w kale, czy badania predyspozycji genetycznych do zachorowania, pozwala chronić się przed chorobą. Rak jelita grubego jest bowiem szczególnie podstępny, może rozwijać się nawet 12 lat nim pojawią się objawy i chory zgłosi się do lekarza!
Kolonoskopia pozwala wykryć zmiany we wczesnym stadium, usunąć polipy, które mogłyby się rozwinąć w nowotwór i przeprowadzić ocenę histopatologiczną pobranych zmian. Działania te są szczególnie ważne w profilaktyce chorób nowotworowych jelita grubego, nawet 90% wszystkich przypadków raka jelita grubego rozwija się z gruczolaków, najczęściej zlokalizowanych w prawej części okrężnicy. Badania pokazują, że wczesne wykrycie i usunięcie zmian pozwala na znaczne zminimalizowanie rozwinięcia się procesu nowotworowego. 

Podczas kolonoskopii do światła jelita grubego wprowadza się giętki endoskop (kolonoskop), zaopatrzony w mikrokamerę, który pozwala na oglądanie oraz nagrywanie wnętrza jelit na monitorze, z zachowaniem naturalnych barw. Kolonoskop jest zbudowany z włokna szklanego, ma grubość podobną do grubości palca dorosłego człowieka i długość 130-200 cm. 

Kolonoskopia najczęściej trwa od 20. do 40. minut, jeśli zostało zastosowane znieczulenie ogólne, jest to znieczulenie płytkie, więc pacjent zasypia na kilkanaście minut, a po około 2 godzinach od zabiegu może zostać odebrany przez osobę bliską do domu.

• Wprowadzenie diety ubogoresztkowej na 7 dni przed planowaną kolonoskopią; 
• Następnie w okresie 2-3 dni poprzedzających badanie ograniczenie się do diety płynnej;
• W dzień poprzedzający zaleca się spożycie jedynie lekkiego śniadania, dalej w ciągu dnia powinno się spożywać wyłącznie klarowne i niegazowane płyny;
• W dniu badania należy być całkowicie i bezwzględnie na czczo i nie wolno przyjmować żadnych posiłków;
• tak przygotowany do badania układ pokarmowy pozwala na wprowadzenie środków przeczyszczających;
• w celu dokładnego oczyszczenia jelita pacjentom podaje się środki przeczyszczające — najczęściej glikol polietylenowy oraz fosforan sodu, dla poprawy smaku roztworów można dodać do nich sok z cytryny, środki te powinny być spożywane w godzinach popołudniowych; 
• dodatkowo przyjmuje się środki zapobiegające wzdęciom. 

Uwaga! Szczególnie ważna jest rozmowa z lekarzem poprzedzająca badanie i zgłoszenie mu wszystkich przyjmowanych leków i suplementów diety, a także informacji o stanie zdrowia i posiadanych schorzeniach. Część stosowanych samodzielnie suplementów diety i leków może zwiększać ryzyko poważnych powikłań — leki przeciwkrzepliwe zwiększają ryzyko wystąpienia krwawienia podczas zabiegu, a np. żelazo barwiąc stolec na czarno, utrudnia widoczność i zaciemnia obraz podczas badania. 

Kolonoskopia — jakie zmiany jelita grubego może wykryć?

• Nienowotworowe polipy jelita grubego — polipy rzekome o podłożu zapalnym, polipy limfatyczne, hiperplastyczne i polipy hamartomatyczne; 
• polipy nowotworowe — mezymenchalne (angioma, lipoma) i polipy nabłonkowe (mieszane, kosmkowe, cewkowe);
• uchyłki jelita grubego — mogą powodować krwawienia, ale najczęściej, o ile nie wynikają z procesów zapalnych, są niegroźne; 
• choroby zapalne jelit, m.in. Leśniowskiego-Crohna. 

Kolonoskopia — wskazania do wykonania:

• przewlekłe stany zapalne jelit;
• występowanie raka jelita grubego w rodzinie;
• obciążenie mutacjami genetycznymi, które predysponują do zachorowania na raka jelita grubego;
• profilaktycznie po 50 roku życia;
• w przypadku występowania objawów takich jak krew w stolcu, krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, przewlekłe bóle brzucha po wykluczeniu innych przyczyn. 

Kolonoskopia ze znieczuleniem ogólnym lub miejscowym

Kolonoskopia ze znieczuleniem stanowi standardową procedurę w większości krajów, pozwala na zachowanie większego komfortu przez pacjenta, minimalizowanie lęku i dyskomfortu, a przez to ułatwia również pracę personelowi wykonującemu zabieg. Powikłania znieczulenia do kolonoskopii występują stosunkowo często, ale w większości przypadków są niegroźne i możliwe do łatwego opanowania przez personel medyczny uczestniczący w zabiegu. Najczęściej występujące powikłania to spadek ciśnienia krwi, bradykardia, czy przedostanie się niewielkiej ilości treści żołądkowej do płuc. 
Rzadkie, ale groźne powikłania znieczulenia to zachłystowe zapalenie płuc, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a nawet zgon. 

Kolonoskopia — powikłania

Jak każdy inwazyjny zabieg, również kolonoskopia, w szczególności kolonoskopia z resekcją polipów i patologicznych zmian wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Do dwóch najistotniejszych, możliwych powikłań kolonoskopii należy krwawienie oraz perforacja jelita. Krwawienie może wystąpić podczas zabiegu, ale także w ciągu kilku godzin lub nawet dni od zabiegu. Wystąpienie krwawienia może być leczone endoskopowo, z zastosowaniem embolizacji angiograficznej lub jeśli doszło do nagłej i dużej utraty krwi również operacyjnie. 
Perforacja jelita grubego to rzadkie powikłanie kolonoskopii, jego wystąpienie może jednak wiązać się z koniecznością przeprowadzenia otwartej operacji, wyłonieniem stomii, zakażeniem pooperacyjnym, sepsą, a nawet zgonem. 

1. Hassan C. i in. (2013). Przygotowanie jelita do kolonoskopii: Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego. Gastroenterologia Kliniczna. Vol. 5, Nr 2–3, s. 123–136. 
2. Lebda-Wyborny T., Barczyk A., Pilch-Kowalczyk J. (2008). Wirtualna kolonoskopia CT - nowa metoda oceny patologii jelita grubego. Chirurgia Polska, Vol. 10, Nr 2, s. 88-100. 
3. Dołoto K Antos E., Wojciechowska M. (2017). Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego - działania pielęgniarskie w przygotowaniu do badania. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. Vol. 1, Nr 50, s. 102-106. 
4.  Antos E., Maliszewska J., Wojciechowska M. (2019). Kolonoskopia - problemy przygotowujących się do badania. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. Vol. 2, Nr 59, s. 150-156. 
5. https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2020/316/REK/2021_01_04_Opinia_RDTL_nr_2_2021_Stivarga_BIP_REOPTR.pdf