Diagnostyka toksoplazmozy - na czym polegają testy?

Jak dochodzi do zakażenia Toxoplasma gondii?

Toksoplazmoza jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, dla którego głównym żywicielem są zwierzęta kotowa, a pośrednimi ptaki i ssaki (w tym również człowiek).

Pasożyt przenosi się w głównej mierze na drodze pokarmowej, ale również poprzez krew bądź wertykalnie. Do zakażenia Toxoplasma najczęściej dochodzi w poniższych sytuacjach:

• spożycie niedogotowanego mięsa zakażonych zwierząt (np. tatar, stek),
• spożycie owoców bądź warzyw zanieczyszczonych kałem kota,
• kontakt z kotami,
• praca w ogrodzie - kontakt z zanieczyszczoną kocim kałem ziemią,,
• zakażenie przez łożysko pomiędzy ciężarną a płodem,
• kontakt ze skażoną krwią, np. podczas przetaczania krwi.

Jak uchronić się przed toksoplazmozą?

Przed toksoplazmozą można się uchronić stosując się do podstawowych zasad higieny. Zaleca się przede wszystkim dokładne mycie produktów spożywczych przed posiłkiem (głównie owoców i warzyw), a także wykonywanie pełnej obróbki cieplnej przetworów mięsnych i mleka, gdyż spożywanie ich na surowo może doprowadzić do zakażenia. W czasie pracy z ziemią na działce czy polu należy używać lateksowe bądź gumowe rękawice ochronne. Ważne jest też częste czyszczenie kociej kuwety i dokładne mycie rąk po zabawie z kotem.

W przypadku kobiet w ciąży zaleca się zwracać szczególną uwagę na spożywane posiłki (należy całkowicie zrezygnować z surowych produktów odzwierzęcych). Dodatkowo przed i w trakcie ciąży należy wykonywać przesiewowo badanie serologiczne pod kątem toksoplazmozy, aby możliwie jak najwcześniej wdrożyć leczenie.

Na czym polega diagnostyka toksoplazmozy?

W diagnostyce toksoplazmozy wykorzystywane są badania serologiczne opierające się na pomiarze przeciwciał IgG i IgM, które są skierowane przeciwko pasożytowi Toxoplasma gondii. Pomiary te są wykonywane metodą immunoenzymatyczną ELISA.

Do wykrycia toksoplazmozy wykorzystuje się badania pomiaru:

• Stężenia przeciwciał IgM we krwi ❱
• Stężenie przeciwciał IgG we krwi ❱
• Awidność przeciwciał IgG ❱

Każde z tych badań krwi ma inne zastosowanie. Za pomocą przeciwciał IgM możliwe jest wczesne wykrycie toksoplazmozy oraz ustalenie ostrej fazy zachorowania, ponieważ pojawiają się we krwi już w ciągu tygodnia od zakażenia, stopniowo wzrastają w ciągu pierwszego miesiąca, a następnie stopniowo zanikają przez 6 do 9 miesięcy. O przewlekłości zakażenia bądź przebyciu go w przeszłości świadczy zwiększone stężenie przeciwciał IgG. Immunoglobuliny G pojawiają się w zwiększonych ilościach we krwi po 2-3 miesiącach od zainfekowania pasożytem i są następnie obecne już do końca życia.

Bardzo istotnym badaniem jest również pomiar awidności przeciwciał IgG. Badanie to opiera się na sile wiązania przeciwciał IgG z antygenem. Jeżeli siła ta jest niska, co nazywa się niską awidnością, infekcja znajduje się w fazie ostrej. W przypadku przewlekłego zakażenia przeciwciała IgG specjalizują się - ich siła wiązania wzrasta. Tak więc dominacja przeciwciał o wysokiej awidności wskazuje na czas trwania infekcji powyżej 12 tygodni.

Dowiedz się, jak przygotować się do badania krwi ❱

Na czym polega toksoplazmoza nabyta?

Toksoplazmoza rozwija się na różne sposoby. Przebieg często zależy od odporności danej osoby. Najczęściej pojawia się postać węzłowa, w przypadku której dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych oraz objawów grypopodobnych.

W przypadku osób o znacznie obniżonej odporności (np. w przebiegu leczenia immunosupresyjnego, chemioterapii, AIDS) typowa jest postać oczna bądź uogólniona.

Postać oczna wiąże się z zapaleniem siatkówki i naczyniówki. Do konsekwencji należą trwałe ubytki w polu widzenia, a nawet ślepota. Postać uogólniona wiąże się zapaleniem różnych narządów wewnętrznych: wątroby, mózgu, rdzenia kręgowego, płuc, opłucnej, mięśnia sercowego itp. Dojść również może do niedokrwistości i skazy krwotocznej.

Toksoplazmoza wrodzona - gdy zachoruje nienarodzone dziecko

O toksoplazmozie wrodzonej mówimy, gdy dojdzie do zainfekowania płodu pasożytem Toxoplasma gondii, do czego dochodzi przez łożysko od matki. Konsekwencje tej sytuacji mogą być bardzo różne i może dojść do nich zarówno jeszcze w czasie ciąży, jak i po wielu latach od narodzin.

W przypadku zarażenia jeszcze w pierwszym trymestrze ciąży istnieje wysokie ryzyko samoistnych poronień bądź wewnątrzmacicznej śmierci płodu. Jeżeli dziecko się narodzi, to w powyżej 90% nie ujawniają się objawy kliniczne u noworodków, co nie znaczy, że dziecko jest zdrowe. W pozostałym odsetku rozwija się postać uogólniona bądź narządowa toksoplazmozy.

Toksoplazmoza może prowadzić do istotnych problemów zdrowotnych w czasie rozwijania się dziecka, bądź nawet po ukończeniu dwudziestego bądź trzydziestego roku życia. Zwykle powikłaniami mogą być padaczki, zaćma, wodogłowie, nieprawidłowy rozwój. Później zwykle pojawiają się nawracające zapalenia siatkówki i naczyniówki oka. Wdrożenie leczenia w pierwszym roku życia zmniejsza ryzyko tych późnych powikłań.

Przeczytaj więcej o badaniach na pasożyty ❱

Bibliografia:

• Paquet C., Yudin M.H.: Toxoplasmosis in pregnancy: prevention, screening, and treatment. Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada Clinical Practice Guideline No. 285; Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada, 2013; 35 (1 eSuppl. A): S1–S7.
• Paul M., Kacprzak E.: Toksoplazmoza. Medycyna Praktyczna [dostęp online]

Aktualizacja: 2019-04-19