Stłuszczenie wątroby - przyczyny, leczenie, objawy

Stłuszczenie wątroby stanowi najczęstsze zaburzenie czynności wątroby, około 40% wynika ze spożywania alkoholu, ale stłuszczenie dotyczy także osób, które nie piją alkoholu wcale lub piją w ilości uznawanej za bezpieczną. Zapadalność na niealkoholowe stłuszczenie wątroby szacowana jest na 16-23% i dotyczy także około 2.5% dzieci. 

Stłuszczenie wątroby to schorzenie, w którym dochodzi do gromadzenia tłuszczu w komórkach wątroby. W obrazie klinicznym widoczna jest powiększona wątroba, o ostrym brzegu, różowo-żółtawej barwie i gładkiej powierzchni. Jeśli następuje duże przeładowanie hepatocytów dochodzi do powstawania torbielek tłuszczowych (zlewania kropelek tłuszczu) z zapalnym odczynem.

 
Jest to etap, w którym choroba jest całkowicie odwracalna, jeśli jednak toksyczny czynnik będzie dalej działał, dojdzie do nasilenia stanu zapalnego i w efekcie do wtórnego rozrostu tkanek łącznych i włóknienia. W ostatnim etapie ma miejsce całkowita przebudowa miąższu wątroby, skutkująca stłuszczeniową marskością wątroby. 

Alkoholowe stłuszczenie wątroby

Alkoholowe stłuszczenie wątroby stanowi pierwszy etap alkoholowej choroby wątroby i może się pojawić już po kilkunastu dniach spożywania dużych dawek alkoholu. Stan ten jest całkowicie odwracalny dzięki zaprzestaniu picia lub redukcji ilości spożywanego alkoholu. Kolejnym etapem jest alkoholowe zapalenie wątroby, będące najczęściej efektem zaostrzenia picia i występujące u mniej więcej 50% chorych na alkoholizm.

 
Ostatnim etapem jest marskość alkoholowa, która stanowi ok. 80% wszystkich przypadków marskości wątroby. Większość chorych nie przeżywa 10 lat od postawienia diagnozy. Wśród kontynuujących picie przeżywalność 5-letnia wynosi około 30%, zaprzestanie picia podnosi szansę na przeżycie 5 lat do 60%.

Objawy stłuszczenia wątroby:

-ból i uczucie ucisku w prawym podżebrzu,
-przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
-powiększenie wątroby (ok. 50% pacjentów), które może być wyczuwalne w badaniu,
-stosunek AspAt/AlAt poniżej 1,

-obniżenie sprawności fizycznej, 
- u części pacjentów może występować również podwyższony poziom ferrytyny.

Przyczyny stłuszczenia wątroby:

-otyłość,
-choroby metaboliczne,
-alkohol (>30g/dobę dla mężczyzn i >20g/dobę dla kobiet)
-zakażenie HCV,
-niektóre choroby (celiakia, niedoczynność przysadki, hemochromatoza)
-gwałtowna utrata masy ciała,
-leki mające toksyczny wpływ na wątrobę (kortykosteroidy, duże ilości witaminy A, estrogeny, salicylany, walproinian sodu, warfaryna, tamoksyfen   metotreksat, amiodaron, diltiazem),
-długotrwałe niedożywienie białkowe (choroba kwashiorkor),
-przewlekłe żywienie pozajelitowe,
-zespolenie jelitowe,
-choroba Wilsona. 

Rozpoznanie:

W badaniu USG wątroba  ma zwiększoną echogeniczność, jest jaśniejsza niż nerki, a w tomografii widać niższe zagęszczenie miąższu. Ostateczne potwierdzenie ma miejsce dopiero na podstawie biopsji wątroby, w której są stwierdzane nacieki zapalne, gromadzenie tłuszczu w co najmniej 5% hepatocytów, obecność ciałek Mallorye'go i ewentualne włóknienie w zależności od etapu.

U pacjentów otyłych, powyżej 40 r.ż. z zespołem metabolicznym i cukrzycą konieczne jest wykonanie biopsji w celu ustalenia stopnia zwłóknienia wątroby. Poszukuje się jednak nieinwazyjnych metod oceny zwłóknienia, a w badaniach potwierdzono korelację adiponektyny, wskaźnika HOMA czy kwasem hialuronowym.

Leczenie stłuszczenia wątroby:

-eliminacja czynnika uszkadzającego,
-zaprzestanie lub ograniczenie ilości spożywanego alkoholu w przebiegu alkoholowego stłuszczenia wątroby,
-redukcja masy ciała (nawet redukcja o 10% przynosi pozytywne efekty w postaci normalizacji enzymów wątrobowych i obrazu USG, nie może być jednak gwałtowna),
-prawidłowa dieta,
-leki zmniejszające insulinooporność,
-wprowadzenie antyoksydantów,
-leki cytoprotekcyjne,
-roślinne leki — wyciąg z ostropestu plamistego, zawierający sylimarynę, skuteczny także w alkoholowym stłuszczeniu wątroby i marskości wątroby.

Dieta przy stłuszczonej wątrobie

Najważniejsze zasady dietetyczne dla wątroby: 

• białko jest niezbędne do regenracji wątroby, należy je dostarczać z chudymi produktami,
• redukcja wagi przy nadwadze,
• regularne posiłki, w równych odstępach, co najmniej 4 na dobę,
• rezygnacja z przypraw w płynie i kostkach (magi, vegeta, kostki rosołowe),
• lekkie zupy i sosy, bez zasmażek,
• zamiana smażenia na tłuszczu na pieczenie,
• chude mięso (drób, królik, ryby),
• chudy nabiał,
• zbożowe produkty pełnoziarniste,
• korzystna dla wątroby jest także dieta śródziemnomorska.

1. Maciejewska D., Stachowska E. (2018). Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) - epidemia XXI wieku. Postępy Hig Med Dosw. Vol. 72, s. 659-670.
2. Hartleb M. i in. (2017). Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ. Nr 4, s. 225-248. 
3. Bukol-Krawczyk K. (2010). Niealkoholowe stłuszczenie wątroby - leczyć czy nie leczyć? Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 1, Nr 1, s. 66-72.