Ospa wietrzna u dzieci i u dorosłych — objawy, jak wygląda
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest ospa wietrzna i co wywołuje chorobę?
- Jak można się zarazić ospą i jaki jest przebieg zakażenia?
- Objawy — jak wygląda ospa wietrzna?
- Rozpoznanie i leczenie ospy wietrznej
Sprawdź też:
- Półpasiec u dzieci i dorosłych - objawy, leczenie
- Różyczka - objawy, powikłania, szczepienie
- Ziarniniak obrączkowaty - co to jest, jak leczyć?
- Pokrzywka - przyczyny, rodzaje, leczenie
Data publikacji: 2023-04-12
Data aktualizacji: 2023-04-12
Ospa wietrzna — co to za choroba?
Ospa wietrzna to uogólniona choroba wywoływana przez zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca - Varicella-zoster virus (VZV). Wirus ten jest spokrewniony z innymi wirusami ludzkimi z grupy Herpes, w tym również wirusem opryszczki pospolitej (HSV). Zakażenie VZV może wywołać dwie choroby — ospę wietrzną przy pierwotnym zakażeniu i półpaśca, który jest wtórnym zakażeniem wirusem VZV. Wirus po przechorowaniu ospy wietrznej pozostaje w organizmie w stanie latencji, jednak u ok. 20% ludzi dochodzi do jego ponownego uaktywnienia i rozwoju półpaśca, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku i z obniżoną odpornością. Po przechorowaniu ospy wirus pozostaje w uśpionej formie w komórkach zwojowych korzeni grzbietowych, a kiedy wirus ulega reaktywacji i dochodzi do rozwoju półpaśca, manifestuje się pęcherzykową wysypką, rozwijającą się na obszarach unerwionych przez uszkodzone zwoje.
Wirus VZV charakteryzuje się bardzo dużą zakaźnością, sięgającą 90%, a szczyt zachorowań przypada najczęściej na okres późnej zimy i wczesnej wiosny. Szacuje się, że w Europie 90% dzieci do 12 roku życia choruje na ospę wietrzną.
Ospa — drogi zakażenia
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) jest bardzo zakaźny — po domowym kontakcie do zakażenia dochodzi u 80% domowników wrażliwych na zachorowanie. Głównym źródłem transmisji wirusa są wykwity skórne, w pęcherzykach znajduje się sporo zakaźnych cząstek VZV. Co ciekawe, także dzieci, u których po szczepieniu rozwinęła się ospa, zarażają poprzez powstałe na ich skórze wykwity skórne.
Osoba chorująca zakaża innych w okresie od 1 do 2 dni poprzedzających wystąpienie wysypki do czasu kiedy wszystkie zmiany skórne ulegną zasuszeniu. Okres ten może się wydłużyć u osób z upośledzoną odpornością.
Wirus ospy wietrznej wylęga się w okresie 10-23 dni (średnio 14 dni) i jest to czas, w którym dochodzi do namnażania się wirusa VZV, jego wędrówki do regionalnych węzłów chłonnych i ich powiększenia oraz wiremii.
Możliwe jest ponowne zachorowanie na ospę wietrzną, jednak jest to bardzo rzadkie i najczęściej ma związek z czasowym obniżeniem odporności, wywołanym np. przez inne zakażenie wirusowe. Według piśmiennictwa ponowne zachorowanie na ospę wietrzną może dotyczyć 1 na 500 osób.
Ospa wietrzna — objawy i przebieg zakażenia
- W okresie 1-2 dni poprzedzających pojawienie się wykwitów skórnych u chorego pojawia się stan podgorączkowy, osłabienie organizmu, złe samopoczucie, obniżony apetyt, bóle głowy i ogólne objawy przypominające zakażenia górnych dróg oddechowych;
- następnie na skórze dochodzi do wysiewu charakterystycznych wykwitów skórnych, które na początku mają postać plamek, później pęcherzyków i grudek, by na koniec ulec zasuszeniu w formie odpadających, suchych strupków;
- zmiany skórne mogą objąć całe ciało, również obszary owłosione, przy czym najsilniejsze są w obszarach nadmiernie ocieplonych i przegrzewanych;
- zmianom skórnym najczęściej oprócz nasilonego świądu, towarzyszy gorączka, bóle mięśni i nasilone zmęczenie;
- osoby, które uległy zakażeniu przez domownika, najczęściej chorują silniej niż osoby, które zaraziły się poza domostwem — wynika to z przedłużonej ekspozycji na wirusa.
Ospa wietrzna — powikłania
- bakteryjne nadkażenia skóry, płuc, a nawet kości — to jedno z najczęstszych powikłań ospy wietrznej, nadkażenia zwykle wywołuje gronkowiec złocisty lub paciorkowiec beta-hemolizujący, a Ibuprofen jest wiązany z większym ryzykiem ciężkiego przebiegu zakażeń, dlatego nie wolno go stosować do zbijania gorączki w przebiegu ospy wietrzne. Do bakteryjnych nadkażeń skóry należą ropnie, zapalenia tkanki podskórnej czy liszajec;
- powikłania ze strony układu oddechowego — zapalenia ucha środkowego, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli;
- powikłania ośrodkowego układu nerwowego (OUN) - zapalenie mózgu i poprzeczne zapalenie rdzenia, przejściowa ataksja móżdżkowa, aseptyczne zapalenie opon mózgowych. Powikłania ze strony OUN mogą się pojawić zarówno przed wystąpieniem ospy jak i po przechorowaniu, najczęściej mają samoograniczający się charakter. Najgroźniejsze jest zapalenie mózgu, które może wiązać się z poważnymi skutkami ubocznymi, a nawet śmiercią;
- rzadkie powikłania ospy wietrznej — zapalenie wsierdzia, kłębuszkowe zapalenie nerek.
Ospa w ciąży — zakażenia wrodzone
Zachorowanie na ospę wietrzną jest szczególnie niebezpieczne w pierwszym trymestrze ciąży i może prowadzić do wad wrodzonych płodu. Zakażenie w I trymestrze może przyczyniać się do zahamowania wewnątrzmacicznego rozwoju płodu. Z kolei zakażenie w okresie okołoporodowym (4 dni przed do 2 dni po porodzie) może skutkować zakażeniem ospą wietrzną noworodka, które nieleczone, może w 20% wszystkich przypadków prowadzić do śmierci.
Dziecko z zespołem ospy wrodzonej przychodzi na świat z obniżoną masą urodzeniową, skóra może być pokryta bliznami, można również zaobserwować malformacje i wady kończyn, atrofię mięśni, niedowłady i porażenia, zanik kory mózgowej czy zaburzenia widzenia.W związku z tym jeśli u matki rozpozna się zakażenie, noworodkowi trzeba jak najszybciej podać immunoglobulinę hiperimmunizowaną przeciwko varicella zaster.
Ospa wietrzna — rozpoznanie
Najczęściej do rozpoznania ospy wietrznej lekarzowi rodzinnemu wystarcza charakterystyczny obraz kliniczny, występowanie typowej dla ospy wietrznej wysypki, objawy poprzedzające, czy kontakt z osobą zakażoną.
Ospę wietrzną można pomylić z reakcjami alergicznymi, półpaścem, liszajcem, zespołem Stevensa-Johnsona, zakażeniem wirusem opryszczki czy rumieniem wielopostaciowym, stąd schorzenia te powinny być rozważone w diagnostyce różnicowej.
Jeśli jednak występują wątpliwości, bądź zakażenie ma ciężki przebieg, można wykonać badania laboratoryjne — testy na przeciwciała IgG i IgM, izolację wirusa z płynu z pęcherzyków skórnych lub test PCR na wykrycie materiału genetycznego wirusa.
Ospa wietrzna — leczenie
Standardowo, przy niepowikłanym przebiegu ospy wietrznej zaleca się leczenie objawowe — przeciwgorączkowe (ale należy unikać leków NLPZ i kwasu acetylosalicylowego) oraz leżenie w łóżku.
Ponadto lekiem z wyboru w leczeniu ospy wietrznej jest również lek przeciwwirusowy — acyklowir. Z obawy przed rozwojem trwałej oporności wirusa na acyklowir, podawanie leku u dzieci nieobciążonych czynnikami ryzyka jest poddawane w wątpliwość.
Za wskazania do leczenia acyklowirem uznawane są:
- Wiek powyżej 12 roku życia;
- upośledzona odporność komórkowa;
- wcześniaków urodzonych przed 6 miesiącem życia;
- zakażenia od domowników, gdzie ma miejsce przedłużona ekspozycja;
- atopowe zapalenie skóry;
- ciężki przebieg choroby, także w przypadku nieobciążenia czynnikami ryzyka (podanie acyklowiru na późniejszych etapach zakażenia zmniejsza replikację wirusa).
W przebiegu ospy wietrznej u dzieci szczególnie istotna jest prawidłowa pielęgnacja skóry dziecka. Wbrew obiegowym przekonaniom jakoby kąpanie dzieci było zakazane, kąpiele mogą wręcz zapobiegać powikłaniom w postaci nadkażeń bakteryjnych skóry, powinny być jednak krótkie.
Biblioteka:
- Jackowska T. (2010). Rekomendacje zespołu ekspertów dotyczące stosowania dwudawkowego schematu szczepień przeciw ospie wietrznej. Pediatr Pol. Vol. 85, Nr 3, s. 243-250.
- Bujanowska-Fedak M., Węgierek P. (2018). Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 12, Nr 3, s. 107-114.
- Mierzejewska A., Jung A. (2012). Ospa wietrzna u dzieci. Pediatr Med Rodz. Vol. 8, Nr 4, s. 329-334.
- Wysoczański Ł. i in. (2019). Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu. Varia Medica. Vol. 3, Nr 3, s. 213-220.
To badanie będzie pomocne:
Infekcje układu oddechowego – panel 7 bakterii, 11 wirusów i 3 podtypów wirusa grypy typu A
Cena online:
649.00 zł
Chwilowo niedostępne
Dostępne testy
Panel oddechowy (21 alergenów)
209.00 zł