Rzeżączka - co to, objawy, leczenie

Rzeżączka to choroba przenoszona drogą płciową, którą wywołuje zakażenie bakterią Gram-ujemną Neisseria gonorrhoeae. Rzeżączka, jest drugą po chlamydii, najczęściej występującą bakteryjną infekcją intymną w Europie, diagnozuje się ją również 3 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.  Na uwadze warto mieć również fakt, że statystyki na temat zapadalności na rzeżączkę oraz inne choroby weneryczne są często zaniżane, co wynika ze słabego nadzoru epidemiologicznego i zbyt rzadkiej diagnostyki. Ponadto u kobiet rzeżączka najczęściej przebiega bezobjawowo lub infekcja jest skąpoobjawowa co dodatkowo utrudnia rozpoznanie zakażenia.

Zakażenie rzeżączką następuje w wyniku bezpośredniego kontaktu zakaźnej wydzieliny i błon śluzowych (w wyniku kontaktów genitalno-genitalnych, genitalno-analnych, oralno-genitalnych i oralno-analnych). Podczas porodu dziecko może również zostać zakażone przez matkę drogą wertykalną.
Zakażenie najczęściej ogranicza się do kanału szyjki macicy, nabłonka walcowatego w cewce moczowej, odbytnicy, gardła bądź spojówki. Nieleczona może jednak szerzyć się drogą wstępującą i prowadzić do powikłań takich jak zapalenie narządów miednicy mniejszej, zapalenie jąder czy bakteriemii. 

Rzeżączkowe zapalenie gardła oraz rzeżączkowe zakażenie odbytnicy w większości przypadków ma charakter bezobjawowy. W przypadku zakażenia w obrębie gardła wystąpić może duża ilość śluzowej wydzieliny i ból gardła, jeśli dwoinki rzeżączki zagnieździły się z  kolei w odbytnicy, może zacząć doskwierać świąd odbytu wraz z wyciekiem śluzowej wydzieliny. 
Objawy rzeżączki są bezpośrednim następstwem objęcia stanem zapalnym błony śluzowej układu moczowo-płciowego. U mężczyzn zakażenie rzeżączką rzadko przybiera postać bezobjawową (dotyczy zaledwie 10% wszystkich przypadków), a same objawy pojawiają się również wcześniej niż u kobiet — zazwyczaj w ciągu 2-8 dni od ekspozycji na zakażenie. 

• ostre zapalenie cewki moczowej;
• zaczerwienienie w okolicach ujścia cewki moczowej;
• obecność ropno-śluzowej wydzieliny z cewki moczowej, wydzielina ta jest gęsta, brązowo-żółta i ma bardzo nieprzyjemny zapach;
• ból podczas oddawania moczu, częste oddawanie moczu i bolesne parcie na pęcherz. 

• zwiększona ilość i wygląd wydzieliny z pochwy;
• objawy dyzuryczne — bolesne parcie na pęcherz, częsta i bolesna mikcja;
• rzadziej krwawienia międzymiesiączkowe, przekrwienie oraz kontaktowe krwawienie z szyjki macicy. 

Rozsiane zakażenie rzeżączkowe jest bardzo rzadkie i dotyczy zaledwie 1% wszystkich zakażeń. Objawy takie jak zmiany skórne, wysoka gorączka, bóle stawowe i ostre zapalenie stawów mogą wskazywać na bakteriemię gonokokową, czyli rozsiane zakażenie rzeżączkowe. 
Nieleczone i przetrwałe stany zapalne w obrębie narządów miednicy mniejszej u kobiet mogą skutkować zmianami zarostowymi w jajnikach, a przez to również do większego ryzyka ciąż pozamacicznych oraz wystąpienia bezpłodności. Podobnie zapalenie najądrza u mężczyzn również może skutkować bezpłodnością. 
Jeśli zakażenie szerzy się do jamy otrzewnej, może spowodować ropień okołowątrobowy, a także objawy przypominające zapalenie wyrostka robaczkowego czy zapalenia pęcherzyka żółciowego. 

• Jeśli u mężczyzny występuje ropno-śluzowa wydzielina z cewki moczowej;
• pojawienie się patologicznych upławów (szczególnie jeśli następuje po zmianie partnera seksualnego, ryzykownych kontaktach seksualnych);
• gdy zdiagnozowano inną chorobę weneryczną;
• w przypadku zapalenia szyjki macicy z ropną wydzieliną, a także ostrego zapalenia narządów miednicy mniejszej;
• jeśli u mężczyzny poniżej 40 roku życia występuje ostre zapalenie jąder i najądrzy;
• jako badanie profilaktyczne zaleca się wykonanie badań na rzeżączkę szczególnie u młodych dorosłych (poniżej 25 roku życia) jako badanie przesiewowe oraz u wszystkich osób aktywnych seksualnie, w szczególności, jeśli w ostatnim czasie nastąpiła zmiana partnera seksualnego;
• wskazaniem do wykonania badania jest również zapalenie spojówek u noworodków — badanie powinna wykonać zarówno matka jak i dziecko. 

Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia obecności bakterii Neisseria gonorrhoeae w wydzielinie z dróg moczowo-płciowych, gardła, odbytnicy bądź spojówek. 
Wykrycie bakterii jest możliwe przy zastosowaniu hodowli, badania mikroskopowego i metody NAAT, czyli amplifikacji kwasów nukleinowych. Metoda NAAT cechuje się najwyższą czułością (ponad 96%), trzeba jednak pamiętać, że w przypadku wymazu z gardła bądź worka spojówkowego 

Neisseria gonorrhoeae wykazuje dużą zdolność do wytwarzania oporności wobec dużej ilości antybiotyków i chemioterapeutyków. Dotychczas potwierdzono oporność bakterii rzeżączki wobec penicyliny, makrolidów, fluorochinolonów, tetracyklin, a nawet wobec cefalosporyn o szerokim spektrum. 
W związku z częstym występowaniem koinfekcji zaleca się prewencyjne leczenie również pod kątem chlamydiozy, w badaniach potwierdzono zasadność takiego postępowania — rzeżączka często współwystępuje z zakażeniem chlamydiozą. 

1. Bignell C. i in. (2014). Europejskie zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne w rzeżączce u dorosłych. Przegląd Dermatologiczny. Vol. 2, s. 168-178.
2. Walter de Walthoffen SJ. (2021). Problemy zakażeń Neisseria gonorrhoeae. Med Og Nauk Zdr. Vol. 27, Nr 2, s. 134–138.
3. https://epibaza.pzh.gov.pl/story/rze%C5%BC%C4%85czka-informacje-og%C3%B3lne 
4. Młynarczyk-Bonikowska B. i in. (2015). Współistnienie zakażeń Nesseria gonorhoeae i Chlamydia trachomatis u pacjentów zgłaszających się do Kliniki Dermatologii i Wenerologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. MED. DOŚW. MIKROBIOL. Vol. 67, s. 89-95. 
5. Choroszy-Król I. (2011). Choroby przenoszone drogą płciową — zagrożenie na wakacjach. Family Medicine & Primary Care Review. Vol. 13, Nr 2, s. 287-291.