Ból neuropatyczny - przykłady, objawy, leczenie

Według definicji ból neuropatyczny to ból, którego podłoże leży w uszkodzeniu lub chorobie w części somatosensorycznej układu nerwowego. Uszkodzenia układu nerwowego mogą dotykać zarówno ośrodkowej jak i jego obwodowej części.
Ból ten ma wymiar patologiczny i jest oporny na działanie standardowych leków przeciwbólowych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen), metamizol czy paracetamol.
Najczęściej ból neuropatyczny ma przewlekły charakter, częściej dotyka kobiet i osób w podeszłym wieku. Kliniczną cechą bólu neuropatycznego jest jego palący, ostry i kłujący charakter. Szacuje się, że z bólem neuropatycznym zmaga się 7-8% populacji w Europie.
Niestety im dłużej w czasie trwa ból neuropatyczny, tym więcej skutków ubocznych za sobą niesie. Osoby przewlekle żyjące z bólem neuropatycznym skarżą się na problemy ze snem (bezsenność, nocne wybudzanie), apatię, zaburzenia koncentracji i uwagi, depresję i lęk. Nieskuteczne leczenie bólu przyczynia się do postępującego upośledzenia w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym.

Mechanizmy powstawania bólu neuropatycznego nie zostały do końca rozpoznane, nie u każdego pacjenta na wskutek urazu dochodzi do rozwoju bólu neuropatycznego, nie wiadomo jednak jakie czynniki odpowiadają za fakt, że tylko u niektórych na wskutek urazu rozwija się BN. U większości chorych w odpowiedzi na bodziec uszkadzający uruchamiane są procesy neuroplastyczności adaptacyjnej, dzięki którym uszkodzenia nerwów ulegają wygaszeniu.

• Cukrzyca (bolesna neuropatia cukrzycowa);
• amputacja (ból kikuta, bóle fantomowe);
• zakażenie HIV;
• urazy rdzenian kręgowego;
• udar mózgu;
• leki stosowane w chorobach nowotworowych;
• choroba Parkinsona;
• toksyny (np. długotrwałe nadużywanie alkoholu);
• stwardnienie rozsiane;
• syringomielia.

Ból neuropatyczny — przykłady i rodzaje

Dwa najbardziej powszechne dla bólu neuropatycznego bóle to neuralgia półpaścowa i neuropatia cukrzycowa. Ból w neuralgii półpaścowej występuje w obszarze dermatomu, czyli w takich obszarach skóry, które są unerwiane przez jeden pojedynczy nerw rdzeniowy (człowiek ma aż 30 par takich dermatom). Z kolei ból w neuropatii cukrzycowej umiejscawia się najczęściej w obszarze skarpetek i rękawiczek.
Inne częste zespoły obwodowego bólu neuropatycznego to neuralgia trójdzielna, neuropatia w przebiegu HIV, neuropatia w chorobie nowotworowej. Z kolei ból neuropatyczny po przebytych urazach lub udarze należą do najczęstych zespołów ośrodkowego bólu neuropatycznego.

Jak rozpoznać ból neuropatyczny?
Ból ma stały, wyraźnie odznaczony obszar maksymalnego bólu i towarzyszą mu zaburzenia wrażliwości skóry lub objawy charakterystyczne dla bólu neuropatycznego, takie jak ból piekący w obwodowym bólu neuropatycznym (stanowi nawet 60% wszystkich przypadków bólu neuropatycznego), ból kłujący i ostry, przeszywający odczuwany jak w porażeniu prądem, czy w postaci odczucia dotkliwego zimna.
Ból neuropatyczny pojawia się nagle, bez uchwytnej przyczyny, a skóra w miejscu, gdzie boli zmienia wygląd, może też ulec ociepleniu, bądź dawać odczucia mrowienia czy swędzenia.
Bardzo charakterystyczne jest też patologiczne nasilenie bodźców, które normalnie nie byłyby odbierane jako bolesne (allodynia), ale też bardzo silne odczuwanie bodźców, które u zdrowego człowieka wywołałyby jedynie niewielkie dolegliwości bólowe (hiperalgezja).

Leczenie bólu neuropatycznego ma dwa główne cele — złagodzenie lub o ile to możliwe zniesienie bólu oraz poprawę jakości i komfortu życia. Niestety ponad połowa pacjentów nie doświadcza żadnej poprawy po zastosowanych lekach.
Za szczególnie skuteczne w leczeniu bólu neuropatycznego uznaje się dwie grupy leków — przeciwpadaczkowe i antydepresanty, przy czym potwierdzoną randomizowanymi badaniami skuteczność mają tylko niektóre substancje z tych grup.
Amitryptylina jest uznawana za jeden z najskuteczniejszych leków w walce z BN, coraz częściej wskazuje się w badaniach także wenlafaksynę i duloksetynę.
Spośród leków przeciwpadaczkowych najbardziej ugruntowaną pozycję i potwierdzenie skuteczności w badaniach zyskały przede wszystkim dwie substancje — gabapentyna i pregabalina.
Zestawienia leków pierwszego i drugiego rzutu rekomendowanych w bólu neuropatycznym mogą się nieco różnić w zależności od konkretnej jednostki chorobowej. Dla przykładu w leczeniu neuralgii trójdzielnej rekomenduje się wyłącznie karbamazepinę i okskarbamazepinę lub w przypadku braku efektów zabieg chirugiczny. Substancje te nie zostały jednak potwierdzone jako skuteczne w leczeniu neuropatii cukrzycowej czy po przebytym półpaścu.
Jako że ból neuropatyczny ma wpływ na jakość życia chorego i jego prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie, leczenie powinno być prowadzone wielokierunkowo. Oprócz farmakoterapii stosuje się również rehabilitację i fizjoterapię, a także psychologiczne metody leczenia bólu.

1. Kocot-Kępska M., Mańka-Matłok M. (2020). Miejsce pregabaliny i gabapentyny w leczeniu chorych z bólem neuropatycznym. Ból. Vol. 21, s. 1-13.
2. Dobrogowski J., Zajączkowska R., Dutka R., Wordliczek J. (2011). Patofizjologia i klasyfikacja bólu. Polski Przegląd Neurologiczny. Vol. 7, Nr 1, s. 20-30.
3. Janecki M. (2014). Przegląd narzędzi służących do oceny bólu neuropatycznego. Medycyna Paliatywna w Praktyce. Vol. 8, Nr 2, s. 74-77.
4. Stępień A., Domżał T. (2010). Nowe wytyczne dotyczące leczenia bólu neuropatycznego. Neurologia i Neurochirurgia Polska. Vol. 44, Nr 5, s. 437-442.
5. Wordliczek J., Zajączkowska R., Dobrogowski J. (2011). Farmakologiczne leczenie bólu neuropatycznego. Vol. 7, Nr 1, s. 39-48.
6. https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/view/38628/33698