Najczęstsze wady genetyczne u dzieci

Inną chorobą związaną z delecją chromosomową jest zespół cri du chat (zespół kociego krzyku), który występuje z częstością 1:37000 żywych urodzeń. Jest on spowodowany utratą fragmentu krótkiego ramienia chromosomu 5. Chore noworodki mają zwykle niską masę urodzeniową, cechą charakterystyczną tego zespołu jest płacz o wysokich tonach (spowodowany zaburzeniami budowy krtani, zaburzeniami układu nerwowego i hipotonią mięśniową), który przypomina miauczenie kota. Ponadto, u dzieci występuje małogłowie, okrągła asymetryczna twarz, szeroko rozstawione gałki oczne, małe i nisko osadzone małżowiny uszne. W dalszym okresie życia dziecka stwierdza się brak prawidłowego wykształcenia mowy (ale występuje jej dobre rozumienie), opóźnienie rozwoju psychoruchowego i znaczne bądź umiarkowane opóźnienie umysłowe. Wiele chorych dzieci umiera w pierwszych miesiącach i latach życia, jednak dzięki odpowiedniej rehabilitacji niektóre osoby mogą dożyć do wieku dorosłego.

Wady genetyczne u dzieci - aberracje chromosomów płci

Aberracje chromosomów płci (X - determinuje płeć żeńską, Y - determinuje płeć męską) polegają na utracie jednego chromosomu bądź obecności dodatkowego chromosomu płci. Jedną z chorób związanych z takimi nieprawidłowościami jest zespół Turnera, spowodowany obecnością pojedynczego chromosomu X - występuje on u dziewczynek z częstością 1:2500. Masa urodzeniowa u noworodków jest o ok. 500g mniejsza od średniej dla zdrowych noworodków, a długość ciała o ok. 3cm krótsza (w przypadku dorosłej kobiety średni wzrost to 143cm). Ponadto, u noworodków stwierdza się obecność obrzęków limfatycznych, wysokie czoło, szeroką nasadę nosa, małą wąską żuchwę czy nisko osadzone i odstające uszy. Dziewczynki z zespołem Turnera charakteryzują ponadto zaburzenia zdolności wzrokowo-ruchowych, oceny reakcji przestrzennych, koncentracji uwagi, trudności z rozwiązywaniem problemów, przyswajaniem wiedzy z matematyki - wiele z nich jest natomiast uzdolnionych muzycznie. Większość dorosłych kobiet z zespołem Turnera prowadzi normalne życie zawodowe, iloraz inteligencji jest w ich przypadku w granicach normy. Zespół Turnera jest jedną z przyczyn niepłodności u kobiet.

Inną aberracją chromosomową występującą u kobiet jest obecność dodatkowego chromosomu X - posiadają więc one trzy chromosomy X zamiast dwóch - częstość występowania takiej nieprawidłowości to 1:1000 dziewczynek. Dziewczynki z taką aberracją rozwijają się prawidłowo po urodzeniu, ale ich średnia masa urodzeniowa, długość ciała i obwód głowy są nieco mniejsze niż u dziewczynek z prawidłową liczbą chromosomów X. W wieku szkolnym następuje szybki wzrost ciała i opóźnienie dojrzewania płciowego, poziom inteligencji jest zaś nieco niższy niż w ogólnej populacji (ok. 15-25% pacjentek wykazuje lekkie opóźnienie umysłowe). Większość kobiet z taką aberracją prowadzi jednak normalne życie zawodowe i rodzinne (ok. 75% kobiet jest płodnych).

Z aberracjami chromosomowymi u chłopców związany jest natomiast zespół Klinefeltera (częstość występowania - 1:700-1000 chłopców). Przyczyną tej choroby jest obecność dodatkowego chromosomu X - zamiast jednego chromosomu X i jednego Y, obecne są dwa chromosomy X i jeden Y. Może zdarzyć się również, że pojawią się dwa lub trzy dodatkowe chromosomy X, ale dzieje się tak bardzo rzadko. Rozpoznanie zespołu Klinefeltera w okresie noworodkowym nie jest jednak możliwe ze względu na brak charakterystycznych objawów klinicznych. Do charakterystycznych cech zespołu Klinefeltera u dorosłego mężczyzny należy natomiast wysoki wzrost (powyżej 180cm), twarz o słabym zaroście, kobieca sylwetka, otyłość brzuszna oraz wydłużone kończyny dolne - zespół Klinefeltera jest ponadto przyczyną niepłodności u mężczyzn. Choroba ta nie wpływa natomiast na długość życia.

U mężczyzn może także pojawić się dodatkowy chromosom Y (zamiast jednego są dwa) - aberracja ta występuje z częstością 1:1000 chłopców. U dzieci obserwuje się lekkie zaburzenia motoryczne, opóźnienie w rozwoju mowy i nauki czytania. Chłopcy z dodatkowym chromosomem Y są wysocy (ponad 190cm) i mają typowo męską budowę ciała. Dojrzewanie płciowe przebiega u nich podobnie jak u zdrowych mężczyzn, zwykle są oni płodni i mogą mieć zdrowe potomstwo (ojciec z dwoma chromosomami Y nie przekaże ich synom).

Badania genetyczne w kierunku wad genetycznych

Badania genetyczne można przeprowadzić już we wczesnym etapie ciąży. Gdy w materiale genetycznym płodu zostaną wykryte jakieś nieprawidłowości, to wczesna diagnoza pozwoli przyszłym rodzicom lepiej przygotować się na narodziny wymagającego szczególnej opieki dziecka, jeżeli kobieta zdecyduje się je urodzić (jeżeli badania prenatalne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, można legalnie przerwać ciążę do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej). W niektórych przypadkach, potwierdzenie obecności wad genetycznych u płodu pozwoli na wprowadzenie leczenia bezpośrednio po urodzeniu albo jeszcze w łonie matki.

Zbadanie DNA dziecka jest możliwe np. dzięki testowi Harmony - nowej metodzie nieinwazyjnego badania prenatalnego, która polega na laboratoryjnej analizie DNA płodu uzyskanego z krwi matki. Metoda ta z dokładnością powyżej 99% określa ryzyko wystąpienia u płodu:

• zespołu Downa, zespołu Edwardsa oraz zespołu Pataua,
• nieprawidłowości w ilości chromosomów płci - zespołu Klinefeltera, zespołu Turnera, zespołu XXX, zespołu XYY, zespołu XXYY.

Badanie to pozwala również na określenie płci dziecka.

Test Harmony, NIFTY Pro oraz testy SANCO są tylko badaniami przesiewowymi i w razie jego nieprawidłowego wyniku należy potwierdzić diagnozę przy pomocy badań inwazyjnych, do których konieczne jest pobranie od płodu biologicznej próbki (co może się wiązać się z takimi komplikacjami jak uszkodzenie płodu, poronienie czy infekcja wewnątrzmaciczna).

Do badań inwazyjnych zalicza się amniopunkcję, biopsję kosmówki, kordocentezę i fetoskopię. Badanie kariotypu (cytogenetyczne bądź molekularne) lub test NOVA może wykonać również już po urodzeniu dziecka. Test NOVA nie wykrywa obecności aberracji chromosomowych, lecz pozwala na zbadanie pierwotnych niedoborów immunologicznych czy wrodzonych chorób metabolicznych, które są bardzo groźne dla zdrowia dziecka.