HIV- czym jest, w jaki sposób można się zarazić? Kiedy wykonać testy na HIV?

Skrót HIV pochodzi od angielskiej nazwy human immunodeficiency virus, oznaczającej ludzkiego wirusa niedoboru odporności. Zakażenie wirusem HIV powoduje stopniowe obniżanie odporności zakażonego wskutek zmniejszenia liczby leukocytów, które wirus atakuje. Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, odgrywają kluczową rolę w sprawnym działaniu układu odpornościowego, dzięki nim wykrywane są oraz zwalczane wszelkie patogeny i komórki, uznawane przez organizm za obce. Spadająca liczba białych krwinek czyni nasz organizm bezbronnym, przez co nieleczone zakażenie wirusem ludzkiego niedoboru odporności prowadzi do rozwoju AIDS, czyli zespołu nabytego upośledzenia odporności. AIDS początkowo może przebiegać bezobjawowo, z czasem jednak prowadzi do rozwoju chorób oportunistycznych, takich jak:

• nawracające infekcje bakteryjne (np. zapalenie płuc),
• wirusowe (opryszczka typu 1 i 2, półpasiec),
• grzybicze (kandydoza, pneumocystowe zapalenie płuc, owrzodzenia jamy ustnej),
• pasożytnicze (np. toksoplazmoza),
• gruźlica,
• mykobakterioza,
• niektóre nowotwory (rak odbytu, wątrobowokomórkowy HCC, płuc, jądra, jelita grubego, nerki, żołądka, a także choroba Hodgkina).

Do trzech głównych źródeł zarażenia wirusem HIV zalicza się krew, niezabezpieczony stosunek seksualny oraz zakażenie wertykalne (podczas porodu).

Do zakażenia może dojść wskutek kontaktu z zakażoną krwią, która przedostanie się do naszego krwiobiegu, na przykład
w efekcie zetknięcia z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Na początku epidemii AIDS częstym źródłem zakażeń, obok strzykawek i igieł używanych wspólnie przez osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych, była również transfuzja krwi oraz preparatów krwiopodobnych. Wprowadzenie przez stacje krwiodawstwa obowiązkowych badań każdej oddanej porcji krwi zdecydowanie ograniczyło tę drogę transmisji wirusa, procedura ta nie zapewnia jednak stuprocentowego bezpieczeństwa. Choć dzięki doskonaleniu testów zmniejsza się długość okienka serologicznego, w dalszym ciągu możliwe jest jednak, że krew odda osoba, która zakaziła się w okresie poprzedzającym pobór, a jej organizm nie zaczął jeszcze wytwarzać przeciwciał. Dla zwiększenia bezpieczeństwa stacje krwiodawstwa edukują dawców, prowadzą pogłębiony wywiad, a nawet umożliwiają wycofanie oddanej próbki krwi lub anonimowe zgłoszenie, że pobrana krew nie powinna być oddana. Na świecie znane są również przypadki zakażeń podczas transplantacji niektórych narządów (jak np. serce, nerki, wątroba, ale już nie przez rogówkę). Na zakażenie HIV narażeni są również pracownicy ochrony zdrowia, choć takie przypadki odnotowywane są niezwykle rzadko.

Stosunki seksualne odbywane bez zabezpieczenia stanowią współcześnie najczęściej wskazywane źródło zakażenia wirusem HIV. Wbrew obiegowej opinii współcześnie to stosunki heteroseksualne są w statystykach podawane jako najczęstsze źródło zarażenia. Mimo, że początkowo rekomendowano stosunek oralny jako bezpieczną formę kontaktów, nie daje on stuprocentowej gwarancji ochrony przed zakażeniem i znane są przypadki zachorowania tą drogą. Stosunek waginalny jest bardziej niebezpieczny dla kobiety niż mężczyzny. Wynika to przede wszystkim z budowy anatomicznej kobiety i większej powierzchni błony śluzowej, która jest wrażliwa na zakażenie. Ryzyko wzrasta również na skutek zaburzeń składu flory bakteryjnej pochwy, zmian w jej pH oraz kontaktu w trakcie menstruacji, który zwiększa ryzyko także u mężczyzn. Za najbardziej ryzykowną formę kontaktu uznawany jest stosunek analny, który w parze heteroseksualnej stanowi wprawdzie większe zagrożenie dla kobiety, nie wykluczając jednak zakażenia również u mężczyzny.

Do transmisji wirusa z matki na dziecko najczęściej dochodzi w okresie okołoporodowym, kiedy ryzyko kontaktu z krwią
i przerwania tkanek jest największe. Zakażenie jest również możliwe podczas karmienia piersią oraz podczas ciąży. Dzięki wprowadzeniu profilaktyki zakażeń podczas ciąży, na którą składa się między innymi zastosowanie odpowiedniej farmakoterapii oraz poród poprzez cesarskie cięcie, udało się znacznie zminimalizować ryzyko transmisji tą drogą. Niestety wśród kobiet, które nie miały świadomości bycia nosicielem wirusa w czasie porodu ryzyko, przeniesienia zakażenia wzrasta do około 40%.

Wykonanie testu na HIV zalecane jest:

• w ramach profilaktyki,
• wszystkim osobom aktywnym seksualnie (w szczególności osobom podejmującym ryzykowne zachowania seksualne i posiadającym wielu partnerów seksualnych, choć nierzadkie są również przypadki zakażeń osób, które miały tylko jednego partnera seksualnego),
• po przebytych zabiegach kosmetycznych, w których ciągłość skóry została naruszona (np. piercing, tatuaż),
• w przypadku potwierdzenia zakażenia przez naszego partnera seksualnego,     
• w przypadku ciąży lub jej planowania (test powinien wykonać również ojciec dziecka). 

Poza wspomnianymi sytuacjami test na HIV warto wykonać również, gdy występują:

• przewlekłe stany gorączkowe nieznanego pochodzenia,
• przewlekłe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych,
• nawracające choroby o nietypowym przebiegu, trudne do wyleczenia,
• nawracające zakażenia grzybicze lub inne choroby przenoszone drogą płciową,
• zakażenie HPV,
• nawracające zapalenia płuc, oskrzeli, grzybica tchawicy, 
• gruźlica.

Autor merytoryczny: Paulina Łuczyńska

Aktualizacja: 2020-11-17