Badanie markerów nowotworowych - kiedy warto je wykonać?

Liczba zachorowań na nowotwory w Polsce rośnie z roku na rok. Diagnostyka i skuteczne leczenie chorób nowotworowych stanowi wyzwanie dla medycyny. W diagnostyce nowotworu stosuje się szereg różnych badań, w tym morfologiczne, obrazowe, molekularne, biochemiczne i cytogenetyczne. Wczesne wykrycie choroby znacząco zwiększa szanse na wyzdrowienie lub dłuższy czas życia. Pomagają w tym tzw. markery nowotworowe (biochemiczne). Są to wielkocząsteczkowe substancje (zazwyczaj białka) obecne w moczu, krwi i innych płynach ustrojowych, warianty genów, które powstały w procesie mutacji lub cząsteczki wiążące się z powierzchnią komórek rakowych. Stanowią biochemiczny wskaźnik obecności guza w organizmie. Przyjmuje się, że dobry marker nowotworowy powinien być czuły, swoisty i wiarygodny.

Markery nowotworowe oznacza się w celu oceny stopnia zaawansowania choroby nowotworowej, skuteczności leczenia oraz aby wykryć lub wykluczyć proces nowotworowy w organizmie. Polecane są szczególnie osobom, u których w rodzinie występowały nowotwory, mają predyspozycje genetyczne w kierunku nowotworów lub podejrzewają u siebie nowotwór. U osób, które nie mają żadnych objawów, markery mogą być wykorzystywane w profilaktyce nowotworów jako badania przesiewowe. Natomiast u chorych mogą być przydatne w różnicowaniu nowotworów łagodnych i złośliwych, określeniu rokowania i sposobu leczenia, a u osób, które przeszły chorobę mogą wykryć jej nawrót. Stężenie danego markera może wskazywać na stadium choroby.

Najczęściej oznacza się następujące markery nowotworowe:

• CA-125 - marker raka jajnika, wartości wykraczające poza normę obserwuje się nie tylko przy nowotworach, ale także w zapaleniu jajnika, trzustki lub wątroby oraz w trakcie miesiączki i ciąży,
• HE4 - marker raka jajnika,
• CA 15-3 - marker raka piersi,
• CA 19-9 - marker raka trzustki, podwyższone stężenie może wskazywać również na inne nowotwory przewodu pokarmowego,
• CEA - jest to antygen karcinoembrionalny będący markerem raka jelita grubego lub wątroby, trzustki, tarczycy, płuc i piersi,
• PSA - swoisty antygen sterczowy, będący markerem raka gruczołu krokowego (prostaty),
• AFP - marker nowotworów złośliwych jądra, raka wątrobowokomórkowego, trzustki, żołądka lub jelit,
• Beta-HCG ‒ ludzka gonadotropina kosmówkowa. Jej podwyższone stężenie obserwuje się m.in. przy nowotworach jąder i jajników,
• Test ROMA (Ca125+HE4+ROMA) - wykorzystuje specjalny algorytm oceniający ryzyko raka jajnika u kobiet.

Dostępne są również pakiety badań dla kobiet i mężczyzn:

• Markery nowotworowe u kobiet ❱
• Markery nowotworowe u mężczyzn ❱

Jak przygotować się do badania?

• Lista badań na raka
• Badania genetyczne na raka
• Nowotwory w rodzinie - czy jestem w grupie ryzyka?

1. Białas P. i Jankowska A., Biochemiczne markery nowotworowe raka piersi i jajnika. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2015;2(43):115-120.
2. Duffy M.J. i wsp., Validation of New Cancer Biomarkers: A Position Statement from the European Group on Tumor Markers. Clinical Chemistry 2015; 61(6):809–820.
3. Nagpal M., Singh S., Singh P., Chauhan P, Zaidi M.A., Tumor markers: A diagnostic tool. National Journal of Maxillofac Surgery 2016;7(1):17-20.