Hemoglobina glikowana HbA1c - normy, jak obniżyć

Hemoglobina, będąc białkiem zawartym w erytrocytach krwinek czerwonych, jest transporterem tlenu do komórek naszego organizmu. Gdy obecna we krwi glukoza przyłącza się do hemoglobiny w procesie glikacji, powstaje hemoglobina glikowana HbA1c. Gdy we krwi wzrasta poziom glukozy, automatycznie podnosi się poziom HbA1c. Dzięki temu, że prawidłowy okres przeżycia erytrocytów to 120 dni, wskaźnik HbA1c pozwala na odzwierciedlenie średniego stężenie glukozy w tym okresie.
Pomiar HbA1c może również wykryć zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy i daje szanse na wdrożenie wzmożonej profilaktyki poprzez zmianę diety, redukcję wagi, podjęcie aktywności fizycznej.

Miarą hemoglobiny glikowanej jest odsetek hemoglobiny całkowitej (odsetek HbA1c), jest on uzależniony od czasu przeżycia białka i jego metabolizmowi, od stężenia glukozy, a jeśli występuje hiperglikemia odsetek HbA1c zależy również od czasu jej trwania.
Dzięki wiedzy o właściwościach i procesach, jakim poddawana jest w organizmie hemoglobina glikowana, badanie HbA1c daje informacje o średnim stężeniu glukozy we krwi na przestrzeni ostatnich 3 miesięcy. Trzeba jednak pamiętać, że za 60% odsetka HbA1c odpowiada glikemia z ostatnich 30 dni poprzedzających badanie.

 
Badanie odsetka HbA1c ma liczne zalety w diagnostyce cukrzycy — nie wymaga szczególnego przygotowania do badania, pacjent nie musi być na czczo, pomiar może być również wykonany o dowolnej porze dnia, a nagłe wahania poziomu cukru wynikające np. ze stresu czy ostrej choroby, nie wpływają na wynik badania.

 
Oznaczanie poziomu HbA1c jest powszechnie stosowane w celu wyrównywania metabolicznego cukrzycy oraz kontroli ryzyka powikłań związanych z cukrzycą. Ustalono, że dzięki leczeniu pozwalającemu na utrzymywanie wskaźnika HbA1c poniżej 7% ryzyko retinopatii redukuje się o 70%, neuropatii o 60% a nefropatii o 50%. Działania te wiążą się jednak z większym ryzykiem wzrostu wagi oraz hipoglikemii.

• Poziom hemoglobiny glikowanej jest szczególnie ważny w ciąży i okresie poprzedzającym — u kobiet planujących ciąże wskaźnik hemoglobiny glikowanej powinien być niższy niż 6.5% oraz niższy niż 6% w 2 i 3 trymestrze ciąży. Przy wskaźniku przekraczającym 6.5% należy odroczyć zajście w ciąże do momentu wyrównania poziomu hemoglobiny glikowanej.
• Hemoglobina glikowana u zdrowego człowieka mieści się w przedziale 4-6%.
• Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne w 2010 uznało, że odsetek HbA1c w zakresie 5,7-6,4% stanowi kryterium rozpoznania stanu przedcukrzycowego.

Podwyższony poziom hemoglobiny glikowanej

Podwyższony poziom hemoglobiny glikowanej oznacza, że u badanej osoby występuje wysoki poziom glukozy we krwi. Poziom hemoglobiny glikowanej powyżej normy wiąże się tym samym ze zwiększonym ryzykiem powikłań cukrzycy — wysoki poziom glukozy we krwi przyczynia się do postępującego procesu uszkadzania naczyń krwionośnych, narządów wewnętrznych oraz włókien nerwowych.
Trzeba jednak pamiętać, że wynik hemoglobiny glikowanej powyżej normy lub za niski, może wynikać również z innych schorzeń.

• ciąża;
• niedokrwistość z niedoboru żelaza i aplastyczna;
• alkoholizm;
• podwyższona bilirubina;
• hipertriglicerydemia;
• stosowane leki — salicylany, witamina C, opiaty.

• niedokrwistość pokrwotoczna i hemolityczna;
• niewydolność nerek;
• stosowanie preparatów żelaza, witaminy B12, leków antyretrowirusowych (stosowane w zakażeniu wirusem HIV i profilaktycznie po wydarzeniach ryzykownych).

Hemoglobina glikowana jak obniżyć

Aby obniżyć poziom hemoglobiny glikowanej, należy podjąć działania mające na celu obniżenie poziomu glukozy w surowicy, a więc:

• pić dużą ilość wody, nie mniej niż 1.5 l na dzień — zwiększenie ilości przyjmowanych płynów zwiększa produkcję moczu, co pozwala na wypłukiwanie nadmiaru cukru z organizmu, badania wskazują ponadto, że wypijanie w ciągu dnia odpowiedniej ilości wody (min. 4 szklanki) znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy;
• stosować dietę o niskim indeksie glikemicznym uwzględniającą częste i małe porcje;
• wprowadzić regularną aktywność fizyczną.

Bibliografia:

1. Milarczyk A., Franek E. (2012). Hemoglobina glikowana w rozpoznawaniu cukrzycy. Choroby Serca i Naczyń. Vol. 9, Nr 3, s. 161-163.
2. Pietrasik P., Moczulski D. (2018). Diagnostyka cukrzycy z wykorzystaniem hemoglobiny glikowanej w trakcie hospitalizacji ze szczególnym uwzględnieniem chorych z hiperglikemią na czczo. Hygeia Public Health. Vol. 53, Nr 3, s. 299-306.
3. Trzeciak P. i in. (2010). Nowe wytyczne Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA) mocno stawiają na wartość diagnostyczną i prognostyczną hemoglobiny glikowanej, czyli powody do satysfakcji u kardiochirurgów i operowanych chorych. Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska. Vol. 7, Nr 2, s. 180-184.