Wypalenie zawodowe - objawy, przyczyny, leczenie
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest wypalenie zawodowe?
- Objawy wypalenia zawodowego
- Czynniki ryzyka, przyczyny i skutki
- Zapobieganie wypaleniu zawodowemu - jak się przed nim chronić?
Sprawdź też
Data publikacji: 2023-10-10
Data aktualizacji: 2023-10-10
Wypalenie zawodowe - co to jest?
W przeglądzie literatury przedmiotu, znaleźć można definicję wypalenia zawodowego, która określa je jako “psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, które może wystąpić u osób, które pracują z innymi ludźmi w pewien określony sposób”.
Twórczyni tej wielowymiarowej koncepcji wypalenia zawodowego, wyjaśnia również poszczególne składowe - wyczerpanie emocjonalne to jeden z pierwszych objawów wypalenia i sprawia, że pracownik odczuwa nadmierne obciążenie emocjonalne i brak sił do dalszej pracy.
Depersonalizacja sprawia, że człowiek odcina się emocjonalnie w swych reakcjach na innych ludzi i zaczyna przedmiotowo traktować biorców świadczonych przez siebie usług. Trzecią składową wypalenia jest utrata wiary w osobiste sukcesy i kompetencje i utrata satysfakcji z realizowanych obowiązków.
Od dawna przyjmowało się, że wypalenie zawodowe dotyczy wybranych grup zawodowych,zwłaszcza służb społecznych, których wspólnym pierwiastkiem jest bliska, wymagająca szczególnego zaangażowania praca z ludźmi. W literaturze przedmiotu najwięcej publikacji dotyczy wypalenia zawodowego grup zawodowych, takich jak pielęgniarki, strażnicy więzienni, lekarze, psycholodzy i psychoterapeuci.
Późniejsze badania wykazały jednak, że symptomy wypalenia zawodowe nie dotyczą wyłącznie osób pracujących w zawodach pomocowych, ale pojawiają się również u menedżerów, pracowników IT, handlowców czy żołnierzy.
Z początkiem 2022 roku wypalenie zawodowe zyskało miano nowej jednostki chorobowej, na którą pracownik może otrzymywać l4. Choć wypalenie zawodowe jest jednostką chorobową uwzględnioną w ICD-10 i diagnozowaną przez lekarzy, wśród badaczy wciąż brak jest konsensusu co do metod pomiaru i diagnostyki objawów osiowych wypalenia.
Twórczyni tej wielowymiarowej koncepcji wypalenia zawodowego, wyjaśnia również poszczególne składowe - wyczerpanie emocjonalne to jeden z pierwszych objawów wypalenia i sprawia, że pracownik odczuwa nadmierne obciążenie emocjonalne i brak sił do dalszej pracy.
Depersonalizacja sprawia, że człowiek odcina się emocjonalnie w swych reakcjach na innych ludzi i zaczyna przedmiotowo traktować biorców świadczonych przez siebie usług. Trzecią składową wypalenia jest utrata wiary w osobiste sukcesy i kompetencje i utrata satysfakcji z realizowanych obowiązków.
Od dawna przyjmowało się, że wypalenie zawodowe dotyczy wybranych grup zawodowych,zwłaszcza służb społecznych, których wspólnym pierwiastkiem jest bliska, wymagająca szczególnego zaangażowania praca z ludźmi. W literaturze przedmiotu najwięcej publikacji dotyczy wypalenia zawodowego grup zawodowych, takich jak pielęgniarki, strażnicy więzienni, lekarze, psycholodzy i psychoterapeuci.
Późniejsze badania wykazały jednak, że symptomy wypalenia zawodowe nie dotyczą wyłącznie osób pracujących w zawodach pomocowych, ale pojawiają się również u menedżerów, pracowników IT, handlowców czy żołnierzy.
Z początkiem 2022 roku wypalenie zawodowe zyskało miano nowej jednostki chorobowej, na którą pracownik może otrzymywać l4. Choć wypalenie zawodowe jest jednostką chorobową uwzględnioną w ICD-10 i diagnozowaną przez lekarzy, wśród badaczy wciąż brak jest konsensusu co do metod pomiaru i diagnostyki objawów osiowych wypalenia.
Wypalenie zawodowe - objawy
- fizyczne - przewlekłe i dominujące poczucie zmęczenia, problemy ze snem (nadmierna senność w ciągu dnia, bezsenność), zaburzenia apetytu, utrata masy ciała, częste choroby nie mające rozpoznawalnych przyczyn, o podłożu somatycznym, nadużywanie alkoholu, leków, obniżenie potrzeb seksualnych;
- behawioralne i emocjonalne - obniżony nastrój, przewlekłe poczucie znużenia, problemy z odpoczynkiem i relaksem, negatywne postawy i myśli, przewlekłe poczucie izolacji i osamotnienia, poczucie pustki i braku celów, stany lękowe, wiele ze wspomnianych objawów, zwłaszcza jeśli wypalenie zawodowe jest zaawansowane, pokrywa się z obrazem depresji;
- społeczne i rodzinne - rozdrażnienie i irytacja, częste wpadanie w gniew na członków rodziny, zmniejszone zainteresowanie członkami rodziny i unikanie wspólnego spędzania czasu, zwiększona ilość czasu spędzanego poza domem, bądź nadmierna ucieczka np. w oglądanie telewizji.
Wypalenie zawodowe - przyczyny
- nadmierne obciążenie pracą;
- poczucie braku kontroli;
- niedostateczne, zbyt niskie wynagrodzenie za świadczoną pracę;
- brak sprawiedliwości oraz konflikty wartości;
- brak wsparcia społecznego.
Istnieją dwie grupy czynników przyczyniających się do powstawania wypalenia zawodowego: sytuacyjno-organizacyjne, dotyczące miejsca pracy i czynniki indywidualne pracownika. Wśród indywidualnych, osobowych czynników predysponujących do rozwoju wypalenia zawodowego wymienia się wysoki poziom autokrytycyzmu, niską odporność na stres, temperament i stawianie przed sobą zbyt wysokich wymagań.
Na czynniki osobowe złożyć się również mogą trudności w komunikacji z innymi współpracownikami oraz niski poziom motywacji.
Część badań wskazuje również, że w wypaleniu zawodowym u kobiet dominuje aspekt emocjonalnego wyczerpania, u mężczyzn zaś depersonalizacji. Na wypalenie zawodowe bardziej narażone mogą być również osoby samotne, osoby z wyższym wykształceniem, a także osoby o dużym poziomie neurotyczności (w którym dominujące są lęk, depresja, wrogość, nieśmiałość czy nadwrażliwość).
Część badań wskazuje również, że w wypaleniu zawodowym u kobiet dominuje aspekt emocjonalnego wyczerpania, u mężczyzn zaś depersonalizacji. Na wypalenie zawodowe bardziej narażone mogą być również osoby samotne, osoby z wyższym wykształceniem, a także osoby o dużym poziomie neurotyczności (w którym dominujące są lęk, depresja, wrogość, nieśmiałość czy nadwrażliwość).
Sytuacyjno-organizacyjne czynniki to m.in. niski status zawodowy, niejednoznacznie określone wymagania zawodowe, nadmierne obciążenie pracą, brak właściwego systemu motywacyjnego czy brak możliwości rozwoju zawodowego. Do czynników związanych ze strukturą organizacyjną pracy należy również brak zasobów rozumiany jako brak wsparcia, informacji zwrotnej, brak autonomii i kontroli nad własną pracą, brak wpływu na wynagrodzenie i rozwój kariery.
Skutki wypalenia zawodowego
Negatywne skutki wypalenia zawodowego mają dwa wymiary - indywidualny i społeczny. Wypalenie zawodowe jest swoistym nadmiernym przewlekłym stresem, którego negatywny wpływ na zdrowie fizyczne jest bezsprzeczny. Dodatkowo, choć wypalenie zawodowe samo w sobie nie stanowi psychopatologii, może prowadzić do rozwoju poważnych zaburzeń zdrowia psychicznego - uzależnień, depresji czy zaburzeń lękowych.
Wymiar społeczny dotyczy przede wszystkim wpływu wypalenia zawodowego na wydajność i jakość świadczonej pracy. Konsekwencjami wypalenia zawodowego jest bowiem obniżone zaangażowanie w pracę, większa skłonność do konfliktów czy obniżona skuteczność zawodowa, a to determinuje zmniejszone zadowolenie usługobiorców.
Pracownicy wypaleni zawodowo częściej zmieniają pracę i mogą mieć wyższe wskaźniki absencji w pracy.
Wymiar społeczny dotyczy przede wszystkim wpływu wypalenia zawodowego na wydajność i jakość świadczonej pracy. Konsekwencjami wypalenia zawodowego jest bowiem obniżone zaangażowanie w pracę, większa skłonność do konfliktów czy obniżona skuteczność zawodowa, a to determinuje zmniejszone zadowolenie usługobiorców.
Pracownicy wypaleni zawodowo częściej zmieniają pracę i mogą mieć wyższe wskaźniki absencji w pracy.
Wypalenie zawodowe - jak się przed nim chronić?
Zapobieganie wypaleniu zawodowemu i zwalczanie tegoż zespołu ma 3 główne filary, do których należą szeroko rozumiana higiena psychiczna, oparcie społeczne i strategie radzenia sobie.
Celem utrzymywania higieny psychicznej jest ochrona przed wpływem wszystkich negatywnych czynników zewnętrznych. Pomocne będą tu zatem wszystkie techniki relaksacyjne, umiejętność sprawiania sobie przyjemności, aktywność fizyczna, poszerzanie zainteresowań i hobby.
Radzenie sobie odnosi się do wyuczonych obranych strategii radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, do sprzyjających należy m.in. poszukiwanie pozytywnych stron trudnej sytuacji, traktowanie przeciwności jako wyzwań, nadawanie właściwej rangi problemom zawodowym.
Oparcie społeczne to potężna forma samopomocy, której udzielają bliscy, członkowie rodziny, przyjaciele czy współpracownicy. Otrzymywanie od otaczającego społeczeństwa sygnałów, że jest się uważanym za wartościową osobę jest bardzo budujące i pozwala lepiej osadzić się w systemie międzyludzkiej komunikacji i wzajemnych zobowiązań.
Celem utrzymywania higieny psychicznej jest ochrona przed wpływem wszystkich negatywnych czynników zewnętrznych. Pomocne będą tu zatem wszystkie techniki relaksacyjne, umiejętność sprawiania sobie przyjemności, aktywność fizyczna, poszerzanie zainteresowań i hobby.
Radzenie sobie odnosi się do wyuczonych obranych strategii radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, do sprzyjających należy m.in. poszukiwanie pozytywnych stron trudnej sytuacji, traktowanie przeciwności jako wyzwań, nadawanie właściwej rangi problemom zawodowym.
Oparcie społeczne to potężna forma samopomocy, której udzielają bliscy, członkowie rodziny, przyjaciele czy współpracownicy. Otrzymywanie od otaczającego społeczeństwa sygnałów, że jest się uważanym za wartościową osobę jest bardzo budujące i pozwala lepiej osadzić się w systemie międzyludzkiej komunikacji i wzajemnych zobowiązań.
Bibliografia:
- Wilczek-Rużyczka E., Zaczyk I. (2015). Wypalenie zawodowe polskich pielęgniarek - metaanaliza badań. Hygeia Public Health. Vol. 50, Nr 1, s. 9-13.
- Lubrańska A. (2011). Klimat organizacyjny a doświadczenie wypalenia zawodowego. Medycyna Pracy. Vol. 62, Nr 6, s. 623-631.
Baka Ł., Basińska B. (2016). Psychometryczne właściwości polskiej wersji Oldenburskiego Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego (OLBI). Medycyna Pracy. Vol. 67, Nr 1, s. 29-41. - Dawidziuk K. i in. (2011). Istota wypalenia zawodowego. Journal of Public Health, nursing and medical rescue. Vol. 1, s. 23-25.
Gotlib J. i in. (). Wypalenie zawodowe w grupie pielęgniarek - przegląd aktualnego piśmiennictwa naukowego. Pielęgniarstwo Polskie. Vol. 63, Nr 1, s. 125-131. - Anczewska M., Świtaj P., Roszczyńska J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii. Vol. 14, Nr 2, s. 67-77.
To badanie będzie pomocne:
StressPrint badanie 8 neuroprzekaźników i hormonów stresu
Najniższa cena z 30dni
2219.00 złCena online:
1780.00 złTechnologia badania:Test ELISA
Czas oczekiwania na wynik:do 15 dni roboczych od zarejestrowania próbki w laboratorium
Dostępne testy
Elektrolity (Na, K)
25.00 zł
