Rak trzonu macicy (endometrium)

Rak endometrium, nazywany również rakiem trzonu macicy to nowotwór złośliwy błony śluzowej macicy. Jest piątym co do częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet w Polsce oraz drugim po raku szyjki macicy nowotworem złośliwym narządów płciowych. Jego częstość występowania na świecie zależy między innymi od położenia geograficznego danego kraju. Wyróżnia się dwa typy raka trzonu macicy: typ I gruczolakorak endometrioidalny stanowiący 80-90% przypadków oraz typ II będący gruczolakorakiem nieendometrioidalnym.

• ryzyko wzrasta wraz z wiekiem - najczęściej raka trzonu macicy diagnozuje się u kobiet między 55. a 64. rokiem życia,
• do raka endometrium prowadzić mogą rozrosty endometrium (patologiczne zmiany w jamie macicy),
• nadwaga i otyłość,
• cukrzyca,
• niepłodność,
• brak potomstwa,
• zaburzenia miesiączkowania,
• wczesna pierwsza miesiączka,
• estrogenowa hormonalna terapia zastępcza,
• późna menopauza,
• brak aktywności fizycznej,
• predyspozycje genetyczne, zespół Lyncha.

W oszacowaniu genetycznego ryzyka rozwoju raka endometrium pomocne może być badanie analizujące 11 genów (BRCA1, BRCA2, EPCAM, MLH1, MSH2, MSH6, MUTYH, PMS2, POLD1, PTEN, TP53), realizowane przy pomocy metody Sekwencjonowania Nowej Generacji (NGS). Wykrywa ono obecność w pobranym materiale genetycznym (ślinie) mutacji zwiększających ryzyko raka endometrialnego. Badanie realizuje laboratorium Fulgent Genetics znajdujące się w Stanach Zjednoczonych. Dzięki wiedzy w zakresie własnych predyspozycji genetycznych możemy wcześniej wprowadzić działania profilaktyczne i zapobiec rozwojowi schorzeń,  na które jesteśmy podatni.

Witamina D jest hormonem steroidowym pełniącym różnorodne funkcje w organizmie, a jej receptory znajdują się na większości tkanek organizmu, również w błonie śluzowej macicy. Proliferacja, różnicowanie i złuszczanie endometrium w czasie cyklu menstruacyjnego regulowane jest poprzez hormony steroidowe (przede wszystkim estrogen i progesteron). Witamina D także może brać udział w tych procesach. Jej powszechny niedobór wiąże się z różnymi chorobami, w tym ginekologicznymi i nowotworowymi. Zbyt niski poziom nawet czterokrotnie zwiększa ryzyko nowotworu endometrium. Badania wykazały antyproliferacyjne, czyli hamujące rozmnażanie się komórek i antyapoptotyczne działanie witaminy D na hodowle komórkowe z rakiem endometrium. Może ona również indukować programowaną śmierć komórki w komórkach raka endometrium oraz charakteryzuje się właściwościami przeciwzapalnymi.

Najczęstszym i jednym z pierwszych symptomów raka endometrium są nieprawidłowe krwawienia, inne niż dotychczas. Przy zaawansowanym nowotworze pojawić się mogą także ropno-krwiste upławy, bóle podbrzusza i okolicy krzyżowej, obrzęki kończyn dolnych, utrata masy ciała oraz anemia. Według statystyk około 5% zachorowań ma przebieg bezobjawowy.

Przebieg leczenia raka trzonu macicy ustala indywidualnie odpowiedni lekarz w odniesieniu do danego przypadku, typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania oraz złośliwości. Do określenia zaawansowania nowotworu endometrium służy klasyfikacja FIGO, a leczenie obejmuje metodę chirurgiczną, radioterapię i/lub chemioterapię. Ryzyko wystąpienia nowotworu endometrium obniża wczesna menopauza, ciąże, doustna antykoncepcja hormonalna, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednio zbilansowana dieta bogata w świeże owoce i warzywa. Warto przestrzegać regularnych, kontrolnych wizyt ginekologicznych oraz wykonywać USG transwaginalne, co pozwoli na wczesne wykrycie nieprawidłowości. Pomocna może być również histeroskopia, czyli endoskopia macicy będąca mało inwazyjną metodą obrazową o wysokiej specyficzności i czułości w rozpoznawaniu zmian znajdujących się we wnętrzu jamy macicy.

1. Duda-Wiewiórka M., Pityński K., Witamina D a prawidłowa i zmieniona patologicznie błona śluzowa jamy macicy. Wiadomości Lekarskie 2019;72(3):452-456.
2. Sznurkowski J.J. i wsp., Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka endometrium. Current Gynecologic Oncology 2017;15(1):34-44.
3. Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznego (PTGO) https://ptgo.pl/ [dostęp online: 26.07.2021].