GGTP - co to? Dlaczego GGTP jest podwyższone?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) to enzym występujący w wielu tkankach i płynach ustrojowych. Znajduje się w komórkach wyściełających te przewody w organizmie, w których zachodzi aktywny transport substancji (na przykład w nabłonku dróg żółciowych, trzustce, nerkach, jelitach). W świetle doniesień płynących z badań prowadzonych w ostatnich latach okazuje się, że GGTP może znaleźć zastosowanie nie tylko w ocenie funkcjonowania wątroby, ale również jako prognostyczny czynnik ryzyka zachorowania i śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego.
GGTP to enzym związany z błonami plazmatycznymi komórek, którego obecność stwierdza się w komórkach, które wyściełają przewody, przez które zachodzi aktywny transport substancji. Obecność GGTP stwierdza się w jelitach, trzustce, wątrobie i nabłonku dróg żółciowych, nerkach. GGTP w surowicy w większości jest pochodzenia wątrobowego, stąd największe zmiany stężenia tego enzymu w surowicy mają podłoże właśnie w schorzeniach dotyczących wątroby.

• choroby wątroby — zapalenia wątroby — ostre, przewlekłe i wirusowe, cholestazy, toksyczne i polekowe uszkodzenia wątroby, marskość, rak wątroby i przerzuty nowotworowe do wątroby, stłuszczenie wątroby;
• schorzenia trzustki;
• choroby dróg żółciowych;
• gwałtownie postępująca choroba nowotworowa;
• przerzuty nowotworowe do wątroby;
• stosowane leki indukujące enzymy komórkowe, np. leki przeciwdrgawkowe, barbiturany, leki neuroleptyczne;
• przewlekłe nadużywanie alkoholu;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• cukrzyca;
• zespół Gilberta;
• nadczynność tarczycy;
• zawał serca.

GGTP stanowi jeden z najczulszych markerów chorób wątroby i dróg żółciowych — prawidłowy wynik
gamma-glutamylotranspeptydazy daje niemal 99% pewności, że u badanego nie występuję choroba wątroby czy dróg żółciowych. Enzym ten podnosi się w odpowiedzi już na niewielkie ilości alkoholu, właściwości te sprawiają, że badanie GGTP znajduje zastosowanie w monitorowaniu postępów terapii uzależnienia od alkoholu, pozwala bowiem weryfikować czy pacjent utrzymuje abstynencję.
Aktywność GGTP wraca do normy po 2-5 tygodniach od zaprzestania spożywania alkoholu.
W różnicowaniu i ustaleniu przyczyny chorej wątroby pomocna jest ocena pozostałych parametrów wątrobowych (prób wątrobowych), takich jak ALT, AST, ALP, a także wyliczenie wskaźnika GGTP/ALT oraz GGTP/AST.
GGTP/AST <1 może wskazywać na polekowe lub toksyczne uszkodzenie wątroby, lub ostre wirusowe zapalenie wątroby;
GGTP/AST >6 występuje najczęściej w pierwotnym raku wątroby bądź przy występującym przerzucie nowotworowym do tego organu, w zaawansowanej żółtaczce cholestatycznej i w przewlekłym poalkoholowym zapaleniu wątroby.
Wartości GGTP podnoszą się w przypadku wystąpienia toksycznego uszkodzenia wątroby, są jednak zróżnicowane w zależności od czynnika uszkadzającego — w przypadku uszkodzenia poalkoholowego stężenie GGTP osiąga nawet 30-krotnie wyższe wartości niż w przypadku stłuszczenia wątroby o innej niż alkohol etiologii.
Wysokie wzrosty GGTP w surowicy są również charakterystyczne dla toczącego się procesu nowotworowego i korelują ze stopniem zaawansowania nowotworu. Toczący się w obrębie wątroby proces nowotworowy należy podejrzewać szczególnie jeśli wysokiej aktywności GGTP towarzyszy prawidłowy poziom bilirubiny.
GGTP jako pierwsze zaczyna wzrastać gdy dochodzi do zablokowania dróg żółciowych przez kamienie żółciowe.

GGTP a choroby układu sercowo-naczyniowego

W literaturze przedmiotu znaleźć można coraz liczniejsze doniesienia o wartości badania GGTP jako wskaźnika prognostycznego chorób układu sercowo-naczyniowego. Badanie GGTP może być przydatne w ocenie rokowań u pacjentów z niewydolnością serca i chorobą wieńcową. Gdy u pacjenta występuję podwyższone GGTP przy jednoczesnej normie stężenia fosfatazy alkalicznej (która współwystępuje w chorobach wątroby w wysokich stężeniach), można podejrzewać inne schorzenia niż wątrobę, np. układ krążenia.
Stężenie GGTP zaczyna też wzrastać w 7 dobie po zawale, osiągając szczyt w 2.-3. tygodniu, a następnie ulegając stabilizacji w około 4.-7. tygodniu po zawale.
Istnieje kilka hipotez na temat związku pomiędzy stężeniami GGTP a rokowaniami w chorobach układu sercowo-naczyniowego, jednak jak na razie żadna z hipotez nie doczekała się ostatecznego potwierdzenia. Pokuszono się mimo to w badaniach o stworzenie tabeli przedziałów stężenia GGTP i odpowiadających im stopniach ryzyka śmierci na tle sercowo-naczyniowym:
Stężenie GGTP a ryzyko śmiertelności dla kobiet:

• <17 jm./l — normalne;
• 18-28 jm./l umiarkowane;
• 27-35 jm./l podwyższone;
• >35 znacznie podwyższone

Stężenie GGTP a ryzyko śmiertelności u mężczyzn:

• <27 normalne;
• 28-41 umiarkowane;
• 42-55 podwyższone;
• >56 bardzo podwyższone

GGTP niskie — co obniża poziom GGTP?

W przeciwieństwie do podwyższonego GGTP niski poziom zazwyczaj nie jest powodem do niepokoju.

Badanie GGTP

Wartości referencyjne są zawsze podane na wyniku, mogą się różnić w zależności od użytego sprzętu czy zastosowanej przez laboratorium metody analizy. 

Wskazaniem do wykonania badania GGTP jest w szczególności podejrzenie występowania chorób wątroby i dróg żółciowych, kamicy przewodów żołciowych, uzależnienia od alkoholu oraz monitorowania postępów abstynencji i nowotworów wątroby oraz w chorobie przerzutowej wątroby. 
Badanie należy wykonać na czczo i w godzinach porannych, personel medyczny należy poinformować o stosowanych lekach, część z nich może bowiem wpływać na wynik badania.

Bibliografia:

1. Mościński M., Bartoszek B., Szyguła-Jurkiewicz B. (2012). Gamma-glutamylotranspeptydaza - potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Folia Cardiologica Excerpta. Vol. 7, Nr 1, s. 60-64.
2. Wlasiuk M. Gamma-glutamylotransferaza i jej przydatność w diagnostyce chorób wątroby. Diagnostyka Laboratoryjna. Vol. 18, Nr 6, s. 237-244.
3. https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/34280/25094
4. Ochwanowska E. i in. (2015). Zmiany w aktywności podstawowych parametrów biochemicznych wskazujących na nadmierne spożycie alkoholu. Alcoholism and Drug Addiction. Vol. 28, Nr 4, s. 235-250.