Białaczka - rodzaje, objawy, przyczyny

Nowotwory hematologiczne dzieli się na nowotwory układu krwiotwórczego oraz nowotwory układu chłonnego. Wyróżnia się około 130 typów i podtypów nowotworów tego rodzaju. Choroby nowotworowe układu krwiotwórczego to białaczki, które charakteryzują się obecnością komórek nowotworowych we krwi i w szpiku oraz ich niekontrolowanym namnażaniem się (proliferacją). Nowotwór może szerzyć się również na węzły chłonne, wątrobę, śledzionę, a nawet ośrodkowy układ nerwowy.

Białaczki dzieli się na ostre (szybko postępujące i wymagające wprowadzenia natychmiastowego leczenia) i przewlekłe (tempo rozwoju jest wolniejsze niż przy białaczkach ostrych). Można je podzielić również na podstawie podtypu komórek wywodzących się ze szpiku kostnego (limfocytów i szpikowych komórek mieloidalnych) na ostrą i przewlekłą białaczkę szpikową oraz ostrą białaczkę limfoblastyczną i przewlekłą białaczkę limfocytową.

Ostra białaczka szpikowa stanowi około 80% wszystkich ostrych białaczek u dorosłych. Charakteryzuje się proliferacją i kumulacją w szpiku kostnym niedojrzałych komórek blastycznych. Znacznie częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Częstość występowania rośnie wraz z wiekiem, a średni wiek chorych wynosi 67 lat. Zazwyczaj symptomy wiążą się z niedokrwistością (anemią), występuje również utrata masy ciała i gorączka.

Przewlekła białaczka szpikowa to przewlekły nowotwór mieloproliferacyjny układu krwiotwórczego stanowiący około 15% wszystkich białaczek. Zbadano, że ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu zwiększa promieniowanie jonizujące. Najczęściej chorują osoby w wieku 40-50 lat, nieco częściej mężczyźni niż kobiety. W przewlekłej białaczce szpikowej obserwuje się takie objawy jak utrata masy ciała i apetytu, potliwość, obniżoną tolerancja na wysiłek i szybsze męczenie.

Ostra białaczka limfoblastyczna to nowotwór wywodzący się z prekursorów komórek B lub T, z których powstają limfocyty. Często występuje u dzieci, natomiast u dorosłych obserwuje się zazwyczaj między 18 a 30 rokiem życia.

Przewlekła białaczka limfocytowa to nowotwór układu chłonnego wywodzący się z obwodowych limfocytów B. Stanowi około 30-40% wszystkich białaczek. Mężczyźni na ten rodzaj białaczki chorują dwa razy częściej niż kobiety, diagnoza choroby najczęściej ma miejsce między 67 a 72 rokiem życia. Wczesny etap choroby jest najczęściej bezobjawowy, a badanie morfologiczne krwi wskazuje na podwyższoną liczbę leukocytów (leukocytozę) i limfocytów (limfocytozę).

Białaczki, czyli nowotwory krwi występują zarówno u osób dorosłych i dzieci. Ich patogeneza jest dość złożona, przyczyny oraz czynniki ryzyka nie zostały do końca poznane i mogą być różne dla poszczególnych typów białaczek. Zalicza się do nich czynniki środowiskowe takie jak promieniowanie jonizujące, stosowanie niektórych leków, narażenie na związki chemiczne np. benzen, palenie tytoniu oraz choroby genetyczne np. zespół Downa, niedokrwistość Fanconiego czy zespół Blooma.

Osoby z podejrzeniem białaczki powinny zostać poddane odpowiednim badaniom. Ocena stanu zdrowia obejmuje zazwyczaj wywiad lekarski, badanie przedmiotowe, morfologię krwi, badania cytogenetyczne  i molekularne. O szczegółowej diagnostyce i leczeniu decyduje odpowiedni lekarz.

Platforma Zdrowegeny.pl oferuje badanie genetyczne analizujące 16 genów, których mutacje wiążą się ze zwiększonym ryzykiem pojawienia się nowotworów hematologicznych przy wykorzystaniu metody Sekwencjonowania Nowej Generacji (NGS).

1. Dus I., Wołowiec D., Przewlekła białaczka limfocytowa. Onkologia w Praktyce Klinicznej - Edukacja 2020;6, supl. A:242-265.
2. Sacha T., Przewlekła białaczka szpikowa. Onkologia w Praktyce Klinicznej - Edukacja 2020;6:38-54.
3. Wierzbowska A., Ostra białaczka szpikowa. Onkologia w Praktyce Klinicznej - Edukacja 2020;6:119-144.
4. http://onkologia.org.pl/bialaczki/ [dostęp online: 11.08.2021]