Śledziona - kluczowe informacje o jej funkcjach, budowie i chorobach

Budowa śledziony

Anatomia i struktura śledziony

• Miazgi czerwonej – odpowiedzialnej za filtrację krwi i usuwanie starych, uszkodzonych erytrocytów.
• Miazgi białej – stanowiącej kluczowy element układu odpornościowego, produkującej limfocyty i przeciwciała.

Funkcje śledziony

Kluczowe zadania śledziony w organizmie

• Filtracja krwi
  Śledziona uważana jest za największy narząd limfatyczny człowieka. Głównym zadaniem śledziony jest wytwarzanie immunoglobulin oraz wychwytywanie zużytych ciałek krwi. Krwinki – zdrowe wracają do krwiobiegu, a wadliwe są rozkładane. Makrofagi (białe krwinki) niszczą niezdrowe erytrocyty.
• Recykling składników odżywczych
  Śledziona oszczędza cenne substancje z uszkodzonych krwinek takich jak np. żelazo. Przechowuje żelazo jako ferrytynę lub bilirubinę, oddaje żelazo do szpiku kostnego, gdzie tworzy się hemoglobina.
• Magazynowanie krwi
  Kiedy naczynia krwionośne w śledzionie są rozszerzone, śledziona może przechowywać rezerwową krew. W sytuacji nagłej (np. utrata krwi) uwalnia rezerwową krew do krwiobiegu.
• Wsparcie układu odpornościowego
  Śledziona jest istotnym wsparciem dla układu odpornościowego. Wykrywa i zwalcza patogeny (bakterie, wirusy) w krwiobiegu. Współpracuje z węzłami chłonnymi w produkcji limfocytów (białych krwinek). Wytwarza przeciwciała, które neutralizują drobnoustroje i zapobiegają infekcjom. W śledzionie niszczone są również bakterie otoczkowe np. pneumokoki.
  
  

Choroby śledziony

Jakie mogą być najczęstsze schorzenia śledziony?

• Powiększona śledziona (splenomegalia) – może być skutkiem różnych czynników w tym infekcji, chorób metabolicznych czy nowotworów. Objawy powiększonej śledziony powodują: uczucie pełności w lewym podżebrzu, ból brzucha, osłabienie oraz częste infekcje. W przypadku podejrzenia splenomegalii konieczna jest diagnostyka lekarska i odpowiednie leczenie przyczyny;
• pęknięcie śledziony — które może być spowodowane np. wypadkiem, może prowadzić do krwotoku wewnętrznego;
• torbiel śledziony jest schorzeniem rzadkim, rozpoznawanym przypadkowo w trakcie badań obrazowych. Ze względu na etiologię torbieli, dzieli się je na pasożytnicze i niepasożytnicze, a te ostatnie — na torbiele prawdziwe i rzekome. W przypadkach torbieli prawdziwych możliwe jest ich rodzinne występowanie. Ze względu na możliwość wystąpienia powikłań torbiele zazwyczaj leczy się operacyjnie.
  

Jakie choroby powodują powiększenie śledziony?

• Mononukleoza zakaźna – jest to choroba wirusowa wywołana przez wirus Epsteina-Barr. Jej objawy to: gorączka, powiększone węzły chłonne, silne zmęczenie oraz bóle gardła. Śledziona w przebiegu mononukleozy zakaźnej może się znacznie powiększyć, co zwiększa ryzyko jej pęknięcia.
• Anemia sierpowata, talasemia oraz białaczka — choroby te istotnie wpływają na funkcjonowanie śledziony, prowadząc do jej powiększenia oraz obciążenia. W niektórych przypadkach może być konieczne nawet usunięcie śledziony.
• Nadciśnienie wrotne – spowodowane marskością wątroby i innymi schorzeniami prowadzącymi do wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej. Skutkiem może być powiększona śledziona, która może powodować zmniejszenie liczby płytek krwi, leukocytów i czerwonych krwinek.
• Infekcje bakteryjne i pasożytnicze – np. gruźlica, malaria oraz bruceloza. Choroby te mogą prowadzić do uszkodzenia struktury śledziony i jej nadmiernego powiększenia. Leczenie wymaga stosowania antybiotyków lub leków przeciwpasożytniczych.
• Choroby autoimmunologiczne – toczeń rumieniowaty układowy i reumatoidalne zapalenie stawów mogą prowadzić do zaburzeń funkcjonowania śledziony. W wyniku nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej śledziona może niszczyć własne krwinki, co prowadzi do anemii i innych powikłań. Leczenie polega na stosowaniu leków immunosupresyjnych.
  

Czy można żyć bez śledziony?

Konsekwencje splenektomii

Splenektomia – wskazania do zabiegu

Jakie są wskazania medyczne do usunięcia śledziony?

Splenektomia — jest to chirurgiczne usunięcie śledziony. Jest stosowana w przypadkach, gdy narząd ten staje się zagrożeniem dla zdrowia pacjenta. Do najczęstszych wskazań do splenektomii należą:

• Pęknięcie śledziony – na skutek urazu lub wypadku, może prowadzić do krwotoku wewnętrznego.
• Ciężka splenomegalia – znaczne powiększenie śledziony, powodujące dyskomfort, ból i nadmierne niszczenie krwinek.
• Choroby hematologiczne – np. sferocytoza wrodzona, talasemia, anemia hemolityczna oporna na leczenie.
• Ropnie i torbiele śledziony – zmiany, które nie reagują na leczenie farmakologiczne i grożą powikłaniami.
• Zakrzepica żyły śledzionowej – prowadząca do nadciśnienia wrotnego i poważnych powikłań.
• Małopłytkowość immunologiczna (ITP) – gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów.

Leczenie chorób śledziony

Metody terapeutyczne

• Leczenie farmakologiczne – jest stosowane w przypadku infekcji, chorób autoimmunologicznych i hematologicznych. Obejmuje antybiotyki, leki przeciwwirusowe, immunosupresyjne lub sterydowe.
• Leczenie chorób podstawowych – np. kontrolowanie nadciśnienia wrotnego w chorobach wątroby czy terapii przeciwnowotworowej w przypadku chłoniaków.
• Zabiegi interwencyjne – w przypadku torbieli, ropni czy guzów można stosować drenaż lub zabiegi laparoskopowe.
• Splenektomia (usunięcie śledziony) – jest wykonywana w przypadkach ciężkiego uszkodzenia śledziony, poważnych chorób hematologicznych lub nowotworów. Po operacji konieczna jest profilaktyka infekcji.
• Leczenie wspomagające – szczepienia oraz profilaktyczna antybiotykoterapia w celu zmniejszenia ryzyka zakażeń.
  

Diagnostyka chorób śledziony

Metody wykrywania schorzeń

W diagnostyce chorób śledziony wykorzystuje się:

• Wywiad medyczny z pacjentem — lekarz przeprowadza rozmowę na temat obecnych objawów oraz historii wcześniejszych chorób.
• Badanie fizykalne – palpacyjne badanie jamy brzusznej może ujawnić powiększenie śledziony.
• Badania laboratoryjne:
  Morfologia krwi – ocena liczby czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi.
  Testy wątrobowe – mogą pomóc w wykryciu chorób wątroby powiązanych ze śledzioną.
  Badania immunologiczne – wykrywają choroby autoimmunologiczne mogące wpływać na śledzionę.
• Badania obrazowe:
  USG jamy brzusznej – podstawowe badanie oceniające wielkość i strukturę śledziony.
  Tomografia komputerowa (TK) – bardziej szczegółowe obrazowanie pozwalające wykryć zmiany patologiczne.
  Rezonans magnetyczny (MRI) – stosowany w przypadkach wymagających dokładniejszej diagnostyki tkanek.
  Scyntygrafia śledziony – badanie radioizotopowe oceniające funkcję i przepływ krwi przez śledzionę.
  Biopsja śledziony – wykonywana rzadko, głównie w celu potwierdzenia nowotworów.
  

Śledziona a zdrowie – jak ją chronić na co dzień?

Jak dbać o śledzionę i utrzymać ją w dobrej kondycji?

• Stosowaniu zdrowej diety i unikaniu przetworzonej żywności;
• zadbaj o regularną aktywność fizyczną — wspiera ona prawidłowy przepływ krwi, co ma dobry wpływ na pracę śledziony;
• unikaj używek i alkoholu;
• stosuj szczepienia ochronne — zapobiegają one infekcjom, które mogą negatywnie wpłynąć na stan śledziony.

Autor merytoryczny: Karolina Pasterz, specjalista portalu Zdrowegeny.pl