Najczęstsze powikłania po COVID-19

Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 jest obecnie największym wyzwaniem dla opieki zdrowotnej. W wielu przypadkach okazuje się, że to nie infekcja a powrót do zdrowia stanowi duże wyzwanie. Zakres i ciężkość długoterminowych powikłań po przejściu zakażenia COVID-19 nie są jeszcze tak dobrze poznane, jak następstwa grypy, ale pojawiające się dane wskazują, że wielu pacjentów doświadcza trwałych dolegliwości określanych jako Post-COVID lub Long COVID.Dochodzi do tego, ze względu na łączenie się koronawirusa z receptorem ACE2 obecnym w wielu komórkach i tkankach organizmu m.in. w płucach, sercu, naczyniach krwionośnych i nerkach. Powikłania po COVID-19 zgłaszane są również przez osoby, które łagodnie lub nawet bezobjawowo przeszły infekcję.

Z obserwacji wynika, że przewlekłe powikłania utrzymujące się po zakażeniu koronariusem, dotyczą głównie układu oddechowego, sercowo-naczyniowego oraz nerwowego. Pogorszenie jakości życia obserwowano po 2 miesiącach od zakażenia u około 44% badanych we Włoszech. Zgłaszali oni głównie zmęczenie (53%), duszność (43%), ból stawów (27%) oraz ból w klatce piersiowej (21%).

• Problemy z układem oddechowym: przewlekły kaszel, duszność, zaburzenia czynności płuc, zwłóknieniowa choroba płuc, choroba naczyń płucnych;
• Wielu ozdrowieńców skarży się na dolegliwości dermatologiczne: wysypkę oraz łysienie. Wypadanie włosów po COVID-19 uważa się za łysienie telogenowe będące konsekwencją skrócenia fazy wzrostu włosa. Dotyczy ono około 25% osób i najczęściej następuje po około 2-4 miesiącach od infekcji. Łysieniu telogenowemu sprzyja wysoka gorączka, brak apetytu oraz niedobory składników odżywczych, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy), a także stres;
• Chroniczne zmęczenie;
• Psychiatryczne: zmiany nastroju, depresja i lęk;
• Nasilony stan zapalny;
• Objawy ze strony układu mięśniowo-szkieletowego: bóle mięśni i stawów;
• Objawy neurologiczne takie jak utrzymywanie się zaburzeń węchu i smaku, bóle i zawroty głowy, zaburzenia funkcji poznawczych (pamięci i koncentracji), deregulacja rytmu snu;
• Problemy sercowo-naczyniowe: uszkodzenie mięśnia sercowego, niewydolność serca, powikłania arytmiczne, bóle w klatce piersiowej, nadciśnienie, zatory i zakrzepy żylne;
• Dolegliwości ze strony układu pokarmowego: biegunka, nudności;
• Nieprawidłowe wartości testów wątrobowych - dotyczy to głównie mężczyzn i pacjentów długotrwale hospitalizowanych;
• Ostra niewydolność nerek - u otyłych pacjentów ryzyko ostrej niewydolności nerek jest wyższe.

Powyższe dolegliwości mogą wiązać się ze stanem zapalnym w organizmie, uszkodzeniem narządów wewnętrznych lub zaostrzeniem chorób przewlekłych.

• Morfologia
• Białko C-reaktywne (CRP)
• Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP)
• Dehydrogenaza mleczanowa
• Kreatynina
• Stężenie D-dimerów
• Witamina D metabolit 25(OH)
• Stężenie przeciwciał IgG specyficznych dla koronawirusa SARS-CoV-2

Uzyskane wyniki mogą być podstawą do dalszej diagnostyki lub wprowadzenia leczenia.

1. Carfì A., Bernabei R., Landi F.,Persistent Symptoms in Patients After Acute COVID-19. JAMA 2020; 324(6): 603–605.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Late sequelae of COVID-19. [dostęp online: 1.04.2021]
3. Fernandes P.M.P., Mariani A. W., Life post-COVID-19: symptoms and chronic complications. Sao Paulo Medical Journal 2021; 139(1): 1-2.
4. Fernández-Sarmiento J. i wsp., Paediatric inflammatory multisystem syndrome temporally associated with COVID-19 (PIMS-TS): a narrative review and the viewpoint of the Latin American Society of Pediatric Intensive Care (SLACIP) Sepsis Committee. BMJ Paediatrics Open 2021; 5(1): e000894.