Co to jest konflikt serologiczny i kiedy występuje?

Grupa krwi jest zestawem białek (antygenów A, B, AB), które znajdują się na powierzchni erytrocytów i innych komórek krwi. Jeśli w składnikach krwi nie ma obecnych żadnych antygenów, to mówimy o grupie 0.  

Duże znaczenie ma układ Rh. Konfikt serologiczny to położnicza patologia, występującą, gdy matka ma czynnik Rh-, ojciec Rh+, natomiast płód dziedziczy po ojcu czynnik Rh+. Jeśli do krwiobiegu matki przedostanie się krew dziecka, wytworzy ona przeciwciała anty-D, które są skierowane przeciwko antygenom powierzchniowym krwinek czerwonych płodu. Erytrocyty mogą ulec rozpadowi, czyli hemolizie. Natomiast w ciąży niezgodność antygenów erytrocytów u matki i płodu może prowadzić do alloimmunizacji, hamowania erytropoezy (procesu namnażania i różnicowania erytrocytów) i w konsekwencji do choroby hemolitycznej płodu i noworodka (HDFN). Do lat 70.XX wieku HDFN dość często prowadziła do niepełnosprawności, zachorowalności i umieralność noworodków. Profilaktyka w czasie ciąży i okołoporodowa znacząco obniżyła częstotliwość występowania tych negatywnych skutków zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

Niezgodność serologiczna nie występuje gdy:

●  kobieta ma czynnik Rh+, a jej partner Rh-

●  płód nie odziedziczył po ojcu grupy Rh+

●  oraz gdy oboje z rodziców mają tę samą grupę Rh-.

U płodu konflikt serologiczny może prowadzić do negatywnych skutków, w tym choroby hemolitycznej, której może towarzyszyć: ●     Anemia - najczęściej występująca forma niezgodności serologicznej. Niedokrwistość płodu ocenia się za pomocą ultrasonograficznego pomiaru prędkości przepływu krwi. Bardzo szybki przepływ wskazuje na anemię;

●     Retikulocytopenia;

●     Trombocytopenia;

●     Hiperbilirubinemia;

●     Obrzęk płodu - najcięższa konsekwencja konfliktu serologicznego;

●     Wewnątrzmaciczna śmierć płodu.

Jeśli konflikt serologiczny ma miejsce w pierwszej ciąży to w większości przypadków dochodzi do niego dopiero w czasie porodu. Wytworzone przeciwciała anty-D obecne będą w organizmie kobiety już na zawsze, dlatego w kolejnych ciążach mogą przedostać się do krwiobiegu płodu i być dla niego zagrożeniem.

Aby wykryć konflikt serologiczny, należy na początku ciąży w I trymestrze należy wykonać u kobiety badanie oznaczającegrupę krwi i czynnik Rh. Kobiety ciężarne z grupą Rh- powinny wykonać badania sprawdzające obecność przeciwciał.

Konflikt serologiczny to nieprawidłowa reakcja immunologiczna, której można zapobiegać. Najczęstszym działaniem profilaktycznym jest podawanie kobiecie specjalnej immunoglobuliny anty-D, neutralizującej komórki płodowe w jej krwi co chroni przed wytwarzaniem przeciwciał.  

Wyróżnia się 3 rodzaje działań zapobiegających wytwarzaniu przeciwciał odpornościowych (alloimunizacji) u matki:

●  Pierwotne;

●  Wtórne;

●  Trzeciorzędowe.  

Leczenie opiera się głównie na monitorowaniu płodu do czasu porodu. Wykonuje się również przetaczanie krwi bezpośrednio do pępowiny. Po przyjściu dziecka na świat ma miejsce obserwacja laboratoryjna polegająca na kontroli stężenia hemoglobiny i bilirubiny. Jeśli dziecko ma żółtaczkę, naświetla się je specjalnymi lampami do fototerapii. Znaczny postęp i zastosowanie nieinwazyjnych metod identyfikujących i kontrolujących płody zagrożone HDFN pozytywnie wpłynęło na zachorowalność i śmiertelność okołoporodową.

Bibliografia:

1. Baczyńska-Strzecha M., Kalinka J., Profilaktyka śródciążowa i okołoporodowa konfliktu serologicznego. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018; 3(2): 64-69.
2. Hendrickson J.E., Delaney M., Hemolytic Disease of the Fetus and Newborn: Modern Practice and Future Investigations. Transfusion Medicine Reviews 2016; 30(4):159-164.