Cukrzyca typu 2 i zaburzenia metaboliczne – cichy zabójca XXI wieku
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest cukrzyca typu 2?
- Cukrzyca typu 2 – przyczyny
- Cukrzyca typu 2. Czynnik genetyczny
- Interakcja genów z trybem życia
- Cukrzyca typu 2 – objawy
- Cukrzyca typu 2. Normy glukozy we krwi
- Cukrzyca a zaburzenia metaboliczne
- Co robić, by nie zachorować?
sprawdź też:
Data publikacji: 2025-08-20
Data aktualizacji: 2025-08-20
W naszym cyklu artykułów o czterech najgroźniejszych chorobach obecnych czasów przyszła pora na omówienie czwartego z tzw. „jeźdźców apokalipsy” – cukrzycy typu 2 oraz innych zaburzeń metabolicznych. Czwarty jeździec działa wyjątkowo podstępnie – przez wiele lat rozwija się w ukryciu, niszcząc naczynia krwionośne, nerki i układ nerwowy, a jednocześnie znacząco zwiększając ryzyko zawału, udaru i przedwczesnej śmierci.
Czym jest cukrzyca typu 2?
Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzująca się utrzymywaniem podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Wynika to z obniżonej wrażliwości komórek na insulinę oraz zaburzeń w jej wydzielaniu. Nieleczona może prowadzić do uszkodzenia i niewłaściwej pracy wielu narządów oraz układów, takich jak oczy, serce czy nerki. Do głównych czynników sprzyjających jej rozwojowi należą nieprawidłowa dieta oraz brak regularnej aktywności fizycznej.
Cukrzyca typu 2. Lawinowy wzrost zachorowań
Cukrzyca typu 2 jest obecnie jedną z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych, a jej zasięg systematycznie rośnie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choruje na nią już ponad 530 milionów osób na całym świecie, a prognozy wskazują, że do 2030 roku liczba ta może sięgnąć nawet 640 milionów. W Polsce problem dotyczy około 3 milionów osób, z czego nawet co trzeci chory nie jest świadomy swojej choroby. Wynika to z faktu, że we wczesnym stadium cukrzyca typu 2 często nie daje wyraźnych objawów, co prowadzi do późnego rozpoznania – nierzadko dopiero w chwili wystąpienia powikłań.
Cukrzyca typu 2 – przyczyny
Rozwój cukrzycy typu 2 jest wynikiem współdziałania zarówno czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Szczególne znaczenie ma otyłość brzuszna, która silnie sprzyja występowaniu insulinooporności. W przebiegu choroby dochodzi do zaburzeń wydzielania insuliny przez komórki β trzustki, a jednocześnie tkanki organizmu tracą prawidłową wrażliwość na ten hormon, co skutkuje utrzymującym się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Do najważniejszych czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania, należą:
- Nadwaga lub otyłość (BMI ≥ 25 kg/m² i/lub obwód talii ≥ 80 cm u kobiet oraz ≥ 94 cm u mężczyzn);
- występowanie cukrzycy typu 2 u bliskich krewnych;
- przebyta cukrzyca ciążowa;
- potwierdzony w poprzednich badaniach stan przedcukrzycowy;
- urodzenie dziecka o masie > 4000 g;
- niski poziom aktywności fizycznej;
- nadciśnienie tętnicze;
- zaburzenia lipidowe (stężenie HDL < 40 mg/dl i/lub trójglicerydy > 150 mg/dl);
- choroby układu sercowo-naczyniowego;
- zespół policystycznych jajników (PCOS).
Cukrzyca typu 2. Czynnik genetyczny
W rozwoju cukrzycy typu 2 istotną rolę odgrywa również predyspozycja genetyczna. Osoby, których rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę, mają znacznie wyższe ryzyko jej wystąpienia, nawet przy prawidłowej masie ciała. W połączeniu z niezdrowym stylem życia czynnik dziedziczny może przyspieszyć pojawienie się choroby i jej powikłań, dlatego w takich przypadkach szczególnie ważne jest regularne monitorowanie poziomu glukozy.
Dziedziczenie ryzyka
- Jeśli na cukrzycę typu 2 choruje jeden z rodziców, ryzyko zachorowania u dziecka wynosi ok. 30–40%;
- jeśli chorują oboje rodzice, prawdopodobieństwo wzrasta nawet do 60–70%;
- u bliźniąt jednojajowych zgodność zachorowań przekracza 90%, co pokazuje duże znaczenie uwarunkowań genetycznych.
Interakcja genów z trybem życia
Samo posiadanie genów predysponujących nie oznacza jeszcze, że choroba na pewno się rozwinie. Niekorzystne środowisko – dieta bogata w cukry proste i tłuszcze nasycone, brak aktywności fizycznej, przewlekły stres – może aktywować te predyspozycje i przyspieszyć proces chorobowy.
Znaczenie badań rodzinnych
Znajomość historii chorób metabolicznych w rodzinie jest kluczowa. Osoby z obciążeniem genetycznym powinny wcześniej i częściej badać poziom glukozy, dbać o prawidłową masę ciała i unikać czynników zwiększających insulinooporność.
Cukrzyca typu 2 – objawy
We wczesnym stadium cukrzyca typu 2 często przebiega skrycie, nie dając wyraźnych symptomów. Objawy pojawiają się zwykle dopiero wtedy, gdy poziom glukozy we krwi znacząco przekracza normę. Do najczęściej obserwowanych oznak choroby należą:
- Częste oddawanie dużych ilości moczu (poliuria);
- nawracające infekcje i stany zapalne układu moczowo-płciowego;
- nasilone pragnienie (polidypsja);
- uczucie przewlekłego zmęczenia, senność, ogólne osłabienie;
- sucha, mało elastyczna skóra, skłonność do pękania, świąd oraz zmiany ropne;
- spowolnione gojenie się ran.
Cukrzyca typu 2. Normy glukozy we krwi
Utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy ma ogromne znaczenie dla zdrowia. Regularne pomiary poziomu cukru pozwalają nie tylko wcześnie wykryć cukrzycę, ale też zmniejszyć ryzyko groźnych powikłań i poprawić komfort życia osób zagrożonych chorobą. Eksperci podkreślają, że kontrola glikemii powinna być stałym elementem profilaktyki zdrowotnej każdego dorosłego człowieka. Glukoza jest głównym paliwem dla organizmu, jednak zarówno jej nadmiar, jak i niedobór mogą poważnie szkodzić. Hiperglikemia (zbyt wysoki poziom cukru) sprzyja rozwojowi cukrzycy typu 2, chorób serca, udarów mózgu, a także uszkodzeniom nerek i narządu wzroku. Z kolei hipoglikemia (zbyt niski poziom) może powodować osłabienie, zawroty głowy, omdlenia, a w skrajnych przypadkach stanowić zagrożenie życia.
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), u osób dorosłych prawidłowe wartości glukozy na czczo wynoszą:
- 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l) – wartości prawidłowe;
- 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l) – stan przedcukrzycowy;
- ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l) – cukrzyca (przy co najmniej dwóch pomiarach).
Dodatkowo lekarz może zlecić doustny test obciążenia glukozą (OGTT), który mierzy stężenie cukru po 2 godzinach:
- < 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – wynik prawidłowy;
- 140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l) – stan przedcukrzycowy;
- ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) – rozpoznanie cukrzycy.
Cukrzyca a zaburzenia metaboliczne
Cukrzyca bardzo często współwystępuje z:
- Nadciśnieniem;
- hipercholesterolemią;
- otyłością trzewną;
- insulinoopornością.
Wszystkie te zaburzenia tworzą tzw. zespół metaboliczny, który czterokrotnie zwiększa ryzyko zawału serca i dwukrotnie – udaru mózgu.
Co robić, by nie zachorować?
- Stosuj dietę z niskim indeksem glikemicznym;
- postaw na codzienny wysiłek fizyczny – minimum 30 minut;
- zadbaj o redukcję tłuszczu trzewnego;
- ogranicz cukier i słodzone napoje;
- regularnie badaj poziom glukozy, insuliny i HbA1c;
- wspieraj mikrobiotę jelitową – błonnik, probiotyki.
Badania na cukrzycę – najważniejsze informacje
Diagnostykę cukrzycy wykonuje się przy wystąpieniu objawów choroby, ale także profilaktycznie:
- Co rok – u osób z grup ryzyka (m.in. nadwaga, otyłość, nadciśnienie, obciążenie rodzinne, przebyta cukrzyca ciążowa);
- co 3 lata – u wszystkich powyżej 45. roku życia.
Podstawowe badania:
1. Poziom glukozy na czczo – pobranie krwi po 8–14 h postu; norma: 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l).
2. Test obciążenia glukozą (OGTT) – wykonywany po podwyższonym wyniku glukozy na czczo; po wypiciu 75 g glukozy wynik po 2 h powinien być < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l).
3. Hemoglobina glikowana (HbA1c) – diagnoza przy wyniku ≥ 6,5% (48 mmol/mol); pokazuje średni poziom glukozy z ostatnich 3 miesięcy.
Zasady przed OGTT:
- Normalna dieta przez 3 dni;
- brak badania w trakcie choroby;
- wypicie roztworu w ≤ 5 minut;
- bez jedzenia, picia, palenia i wysiłku w trakcie oczekiwania.
Badania dodatkowe:
- Peptyd C – badanie, które jest pomocne w ocenie wydolności trzustki i typu cukrzycy;
- autoprzeciwciała – potwierdzenie cukrzycy typu 1;
- poziom insuliny i wskaźnik HOMA-IR – ocena insulinooporności.
Podsumowanie
Cukrzyca typu 2, nazywana „czwartym jeźdźcem apokalipsy zdrowia”, jest jedną z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych naszych czasów. Jej rozwój jest ściśle powiązany z otyłością, siedzącym trybem życia i niewłaściwymi nawykami żywieniowymi, ale także z predyspozycjami genetycznymi. Wczesne wykrycie choroby, regularne badania kontrolne oraz zmiana stylu życia mogą znacząco spowolnić jej postęp i zmniejszyć ryzyko powikłań. Kluczem do ochrony zdrowia jest świadome podejście do profilaktyki – dbanie o prawidłową masę ciała, codzienną aktywność fizyczną, prawidłowo zbilansowaną dietę dietę oraz systematyczne monitorowanie poziomu glukozy. W ten sposób możemy skutecznie zapobiec tej wyjątkowo niebezpiecznej chorobie, a także utrzymać sprawność i wysoką jakość życia przez wiele lat.
Autor merytoryczny: Karolina Pasterz, specjalista portalu Longevity+
Dostępne testy
Te artykuły mogą Cię zainteresować
CZE 28, 2017
KWI 19, 2021
