RSV - co to, leczenie, profilaktyka

RSV, czyli syncytialny wirus oddechowy to choroba układu oddechowego, która odpowiada za ponad 20% wszystkich infekcji układu oddechowego u dzieci. Zakażenie RSV wywołują wirusy z grupy Paramyxoviridae. Wirusy te są najczęstszą przyczyną zakażeń układu oddechowego u dzieci — do 2. roku życia RSV zakaża się ponad 90% wszystkich dzieci, wirusowi RSV przypisuje się też odpowiedzialność za większość przypadków hospitalizacji dzieci z powodu zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc w tej grupie wiekowej. 

Źródłem zakażenia RSV są wydzieliny chorego — wydzieliny z nosa, jamy ustnej i oczu, co istotne RSV raczej nie rozprzestrzenia się drogą kropelkową, źródłem kontaktu z wydzieliną są najczęściej zainfekowane przedmioty. Wirus wylęga się od 5. do 8. dni, a zaraźliwość może utrzymywać się nawet do miesiąca. 
W patogenezie zakażenia istotną rolę odgrywają glikoproteiny znajdujące się na powierzchni wirusa. Dzięki białku G wirus ma zdolność do przyklejania się do komórek gospodarza, natomiast białkon F pozwala wirusowi na przeniknięcie do wnętrza komórki gospodarza. Oba białka wykazują duże właściwości antygenowe, antygeny te różnią się miedzy sobą składem, w związku z czym wyróżnia się dwa typu wirusa syncytialnego RSV — typ A i typ B. 

Zarówno grypa jak i syncytialny wirus oddechowy RSV to infekcje układu oddechowego o wirusowym podłożu. Choć wywołują je różne wirusy, mogą dawać podobne objawy — kaszel, katar, gorączkę czy duszność. W przebiegu grypy i RSV można jednak dostrzec kilka różnic: 

• Objawy grypy są najczęściej bardziej nasilone niż w RSV i częściej obejmują wysoką gorączkę (powyżej 38 stopni), dreszcze, bóle mięśni i zmęczenie oraz bóle głowy. Gorączka, bóle głowy i bóle mięśniowe rzadko występują w zakażeniu RSV, które najczęściej objawia się kaszlem, katarem i stanem podgorączkowym;
• najbardziej charakterystyczny dla RSV jest świszczący oddech, rzadki jednocześnie zarówno dla grypy jak i przeziębienia i COVID-19;
• ból gardła, mdłości i wymioty są zdecydowanie rzadsze dla RSV niż dla grypy;
• grypa częściej prowadzi również do poważnych powikłań, takich jak zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc;
• powikłania RSV są rzadkie, ale narażeni są na nie szczególnie ludzie z zaburzeniami. 

W ciągu pierwszych dwóch lat życia na RSV chorują prawie wszystkie dzieci, u większości przebiega łagodnie, najczęściej w postaci delikatnego nieżytu górnych dróg oddechowych, który nie wymaga hospitalizacji. Bezobjawowy przebieg RSV u dzieci jest niezwykle rzadki, a u ok. 10% zakażonych RSV dochodzi do rozwoju zapalenia oskrzelików. Najpoważniejszym zagrożeniem wynikającym z zakażenia RSV u małych dzieci są trudności oddechowe — niewydolność oddechowa, sinica, bezdech i niedotlenienie. Wtórne infekcje RSV dotyczą nawet 70% dzieci do 3 roku życia oraz ok. 20% dzieci do 5. roku życia i występują najczęściej u dzieci uczęszczających do żłobków. 

W zdecydowanej większości przypadków objawy RSV u dzieci sprowadzają się do lekkiego nieżytu górnych dróg oddechowych, niechęci do ssania u karmionych piersią dzieci i ogólnej senności. Suchy kaszel, tachykardia, duszność, ślinotok, czy pienista wydzielina z buzi dziecka mogą sugerować rozwój zapalenia oskrzelików. W ciężkim przebiegu RSV: zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych, niewydolność oddechowa, sinica, bezdech, przy osłuchiwaniu rozsiane śisty i trzeszczenia. 

• płeć — chłopcy chorują prawie dwa razy częściej niż dziewczynki;
• wiek — do 6 miesięcy życia ryzyko jest najwyższe;
• przedwczesny poród — poniżej 37 tygodnia życia;
• niska masa urodzeniowa;
• niedobory odporności;
• mukowiscydoza;
• wady serca i hipotonia. 

Leczenie wirusa zapalenia oskrzeli i płuc (RSV) polega na łagodzeniu objawów i zapewnieniu odpowiedniej opieki, aby zapobiec powikłaniom. W większości przypadków RSV jest łagodną chorobą i większość ludzi wraca do zdrowia w ciągu tygodnia lub dwóch bez konieczności hospitalizacji.

• Utrzymanie odpowiedniej wilgotności w pomieszczeniach, w tym celu można zastosować dyfuzor lub trzymając mokre ręczniki na kaloryferach;
• Płukanie nosa solą fizjologiczną może wspomóc oczyszczanie nosa i ułatwić oddychanie. Do płukania można kupić gotową solą fizjologiczną w aptece lub przygotować ją samodzielnie, rozpuszczając 1/4 łyżeczki soli w 1 szklance ciepłej wody.
• Stosowanie leków przeciwkaszlowych i przeciwzapalnych: leki przeciwkaszlowe i przeciwzapalne, takie jak syropy i inhalacje, mogą pomóc łagodzić objawy kaszlu i kataru. Pamiętaj jednak, że niektóre leki są przeznaczone wyłącznie dla dorosłych lub starszych dzieci i nie powinny być stosowane u niemowląt bez konsultacji z lekarzem.
• Odpowiednie nawodnienie: picie dużych ilości płynów, takich jak woda, soki i napoje bezalkoholowe, może pomóc w utrzymaniu odpowiedniego nawodnienia i łagodzić objawy choroby.
• Unikanie kontaktu z osobami chorymi: a jeśli jest się nosicielem RSV, ważne jest, aby unikać kontaktu z innymi ludźmi, zwłaszcza osobami, które są bardziej podatne na infekcje;
• Stosowanie dobrych zasad higieny, stosowanych w czasach COVID-19: częste mycie rąk, przykrywanie ust i nosa podczas kaszlu lub kichania oraz dezynfekcja powierzchni i przedmiotów.

Profilaktyka RSV

Na chwilę obecną nie istnieje skuteczna szczepionka przeciwko wirusom powodującym RSV, podobnie jak nie ma skutecznego leku przeciwwirusowego, który znalazłby zastosowanie w leczeniu przyczynowym RSV, kluczowa jest więc profilaktyka i zapobieganie zakażeniom. Od 2008 roku w Polsce funkcjonuje Ogólnopolski Program Zapobiegania RSV, obejmujący opieką osoby, które są szczególnie narażone na powikłania po RSV:  dzieci urodzone przedwcześnie, mali pacjenci z wrodzonymi wadami serca czy dysplazją oskrzelowo-płucną. Substancją, która znalazła zastosowanie w zapobieganiu powikłaniom jest przeciwciało monoklonalne klasy IgG — paliwizumab (prep. Synagis), które blokuje możliwość penetracji wirusa do nabłonka w drogach oddechowych. 

Bibliografia:

1. Pogonowska M. i in. (2022). Epidemia wyrównawcza zakażeń RSV podczas pandemii COVID-19. Analiza zakażeń u dzieci hospitalizowanych w Klinice Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie w latach 2020-2021. Pediatr Med Rodz. Vol. 18, Nr 1, s. 52-57. 
2. Smoguła M. i in. (2018). Ocena częstości występowania określonych typów wirusów oddechowych w wybranej populacji mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Diagnostyka Laboratoryjna. Vol. 54, Nr 3, s. 151-158. 
3. Kapusta K., Sopińska M., Kalicki B. (2016). Zakażenie RSV a nawrotowość obturacji dróg oddechowych u dzieci. Pediatr Med Rodz. Vol. 12, Nr 2, s. 118-125. 
4. Helwich E. (2018). Rozszerzone kryteria profilaktyki RSV u niemowląt w Polsce. Postępy Neonatologii. Vol. 24, Nr 1, s. 25-28.