Przeszczep szpiku kostnego - wskazania, ryzyko, procedura, kto może zostać dawcą?
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest przeszeczep szpiku i jakie są wskazania do przeszczepu?
- Jakie jest ryzyko powikłań zdrowotnych u dawców szpiku?
- Kto może zostać dawcą szpiku?
Sprawdź też
Data publikacji: 2024-03-05
Data aktualizacji: 2024-03-05
Przeszczep szpiku kostnego — Co to jest?
Przeszczep szpiku określany jest tym mianem, ponieważ to właśnie w szpiku kostnym a dokładnie w (jamie szpikowej) powstają krwinki.
Mają one zastąpić uszkodzone lub zniszczone komórki krwiotwórcze zdrowymi komórkami krwiotwórczymi.
Mają one zastąpić uszkodzone lub zniszczone komórki krwiotwórcze zdrowymi komórkami krwiotwórczymi.
Przeszczep szpiku kostnego — wskazania
Przeszczepienie szpiku i krwiotwórczych komórek macierzystych stosowane jest w procesie leczenia chorób krwi zarówno nowotworowych, jak i nienowotworowych takich jak:
- ostrej białaczki limfoblastycznej;
- ostrej i przewlekłej białaczki szpikowej;
- chłoniaka;
- szpiczaka mnogiego;
- osteomielofibrozy;
- zespołu mielodysplastycznego;
- niedokrwistości aplastycznej;
- niedokrwistości Fanconiego;
- niedokrwistości Blackfana i Diamonda;
- ciężkiej talasemii;
- niedokrwistości sierpowatokrwinkowej;
- ciężkiego złożonego niedobóru odporności;
- zespółu Wiskotta i Aldricha;
- niektóre choroby metaboliczne.
Przeszczep szpiku kostnego — ryzyko
Pobranie szpiku od dawcy jest bezpieczną procedurą. Świadczy o tym np. liczba przeszczepów wykonanych w ciągu ostatnich lat. Czasami taki przeszczep jest jedyną metodą, która pozwala na wydłużenie życia chorego. Wykonanie zabiegu może polegać na jednej z dwóch metod pobrania komórek macierzystych.
Pierwszą, najczęściej stosowaną metodą (w ponad 80% przypadków), jest pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, czyli metodą tzw. aferezy.
Zabieg trwa około 4-5 godzin, nie wymaga znieczulenia.
Dawca siedzi na specjalnym fotelu. Ma założone dwa wkłucia. Od jednego krew płynie do aparatu, który oddziela komórki macierzyste, a drugim wraca do dawcy.
Pierwszą, najczęściej stosowaną metodą (w ponad 80% przypadków), jest pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, czyli metodą tzw. aferezy.
Zabieg trwa około 4-5 godzin, nie wymaga znieczulenia.
Dawca siedzi na specjalnym fotelu. Ma założone dwa wkłucia. Od jednego krew płynie do aparatu, który oddziela komórki macierzyste, a drugim wraca do dawcy.
Ta metoda pobrania nie wymaga pobytu w szpitalu. Zazwyczaj od razu po jego zakończeniu dawca udaje się do domu.
Drugą, stosowaną w mniej niż 20% przypadków metodą, jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i trwa do 60 minut. Dawca, na czas procedury – czyli dwa dni, pozostaje w szpitalu. Organizm Dawcy regeneruje się bardzo szybko i w ciągu 2-3 tygodni wraca do stanu sprzed pobrania.
Choć niedogodności zdrowotne w przypadku pobrania szpiku zwykle są niewielkie i krótkotrwałe, warto wiedzieć, że Dawca ma prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, a kodeks pracy gwarantuje mu 100%
Drugą, stosowaną w mniej niż 20% przypadków metodą, jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i trwa do 60 minut. Dawca, na czas procedury – czyli dwa dni, pozostaje w szpitalu. Organizm Dawcy regeneruje się bardzo szybko i w ciągu 2-3 tygodni wraca do stanu sprzed pobrania.
Choć niedogodności zdrowotne w przypadku pobrania szpiku zwykle są niewielkie i krótkotrwałe, warto wiedzieć, że Dawca ma prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, a kodeks pracy gwarantuje mu 100%
Przeszczep szpiku kostnego — procedura
- Procedura rozpoczyna się od pozyskania zgodnego dawcy szpiku;
- przygotowanie dawcy do zbiegu;
- gdy zostanie stwierdzona jego zgodność z biorcą, właściwy ośrodek transplantacyjny występuje o ostateczne potwierdzenie tej zgodności oraz gotowości dawcy do przekazania swoich komórek krwiotwórczych;
- na końcu procedury następuje pobranie komórek macierzystych.
W zależności od źródła komórek wyróżnia się trzy rodzaje transplantacji:
transplantacja allogeniczna – dawcą może być rodzeństwo (odpowiednio dobrane pod względem zgodności tkankowej) lub niespokrewniony z pacjentem wolontariusz, który zgłosił się do międzynarodowych rejestrów dawców szpiku. Istnieje także możliwość wzięcia pod uwagę dawcy rodzinnego
transplantacja autologiczna – polega na przeszczepieniu komórek pacjenta
transplantacja syngeniczna – dawcą jest identyczny genetycznie jednojajowy brat bliźniak.
„Bliźniak genetyczny” to osoba, której antygeny zgodności tkankowej (tzw. HLA) są takie same, jak nasze własne. Żeby można było wykonać przeszczepienie, najlepiej, aby zgodność w zakresie cech tkankowych była 100%, albo przynajmniej 90% (czyli 9 na 10 cech tkankowych). W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się zgodność w zakresie 8 cech. Im większa zgodność pomiędzy Dawcą a Biorcą, tym większa szansa, że przeszczep się przyjmie i Pacjent wróci do zdrowia.
Przeszczep szpiku kostnego — kto może zostać dawcą?
Niemal każdy zdrowy człowiek może zostać dawcą szpiku.
Zwykle Dawca wypełnia kwestionariusz medyczny identyfikujący najczęstsze i najważniejsze z punktu widzenia transplantacji schorzenia. Wykonuje się wymagane badania pod kątem chorób zakaźnych, takich jak:
Ostateczna kwalifikacja Dawcy poprzedzona jest dokładnymi badaniami przeprowadzanymi w ośrodku odpowiedzialnym za pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych.
Obejmują one:
- wywiad medyczny;
- badanie fizykalne;
- szeroki panel badań krwi;
- EKG, RTG klatki piersiowej;
- USG jamy brzusznej.
Dawcę komórek macierzystych dyskwalifikują:
- niektóre choroby przewlekłe;
- niektóre choroby genetyczne;
- choroby z kręgu chorób autoimmunologicznych;
- zaawansowany wiek (natomiast do ostatecznej kwalifikacji do zabiegu bierze się pod uwagę nie tylko wiek chorego, ale także jego stan ogólny;
- występujące aktywne zakażenia lub samo ryzyko ich wystąpienia.
Dopiero po przejściu całej procedury kwalifikacji Dawcy, można przystąpić do pobrania macierzystych komórek krwiotwórczych.
Transplantacja szpiku znacząco zwiększa szanse chorych na wygranie z chorobą. Lepsze rokowania mają młodsze osoby, przede wszystkim dzieci. Przeżywalność zależy od rodzaju choroby, stadium jej zaawansowania i tzw. czynników rokowniczych, czyli np. zaburzeń genetycznych, chorób towarzyszących, które występują u Pacjenta.
Bibliografia:
1. Krawczyk-Kuliś M., Kyrcz-Krzemień S. (2011). Aktualne wskazania i zasady leczenia z użyciem autoprzeszczepienia komórek krwiotwórczych. Postępy Nauk Medycznych Vol. XXIV, Nr 7, s.610n -615.
2. Wrona- Polańska H. (2016). Twórcze zmaganie się ze stresem szansą na zdrowie. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie II rozszerzone,
s. 25-34.
2. Wrona- Polańska H. (2016). Twórcze zmaganie się ze stresem szansą na zdrowie. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie II rozszerzone,
s. 25-34.
3. Styczyński J. (2012). Bezpieczeństwo dawców krwiotwórczych komórek macierzystych. Hematologia, Via Medica. Vol. 3, Nr 1, s. 58–65 2012.
Autor merytoryczny: Karolina Pasterz, specjalista portalu Zdrowegeny.pl
To badanie będzie pomocne:
Nowotwory hematologiczne (białaczki, chłoniaki) - panel rozszerzony, 22 geny, met. NGS
Cena online:
2899.00 zł
Technologia badania:Sekwencjonowanie Nowej Generacji
Czas oczekiwania na wynik:do 6 tygodni od otrzymania próbki przez laboratorium
Ważność kodu:
12 miesięcy, do wykorzystania w całej Polsce
12 miesięcy, do wykorzystania w całej Polsce
