Osteoporoza - co to za schorzenie? Czy dotyczy tylko kobiet?

Osteoporoza jest jedną z najczęściej występujących chorób metabolicznych kości, stanowiącą problem zdrowia publicznego. Do niedawna była uważana za nieodłączną konsekwencję starzenia się. Obecnie wiemy, że można jej zapobiegać poprzez odpowiednie działania oraz ją leczyć. Charakteryzuje się przede wszystkim niską masą kostną oraz zmianami w architekturze kości co skutkuje zwiększonym ryzykiem złamań. Występować może u osób w różnym wieku, także u dzieci. Najczęściej jednak dotyczy kobiet oraz starszych mężczyzn rasy białej.

Wyróżnia się 2 rodzaje osteoporozy: pierwotną (powiązaną z wiekiem i niedoborem hormonów płciowych) oraz wtórną (powiązana z chorobami współistniejącymi lub przyjmowanymi lekami).

Na ryzyko wystąpienia osteoporozy ma wpływ wiek (wraz z upływem lat ryzyko wzrasta), płeć (większe u kobiet niż u mężczyzn), menopauza, niska masa ciała, niedobór witaminy D, niska podaż wapnia w diecie, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. przeciwzakrzepowych), przedwczesna niewydolność jajników, hipogonadyzm oraz reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Osteoporoza pomenopauzalna jest skutkiem zmniejszonej produkcji estrogenów u kobiet w okresie menopauzy i znacznej utraty masy kostnej.

U mężczyzn ryzyko osteoporozy rośnie wraz z wiekiem, gdy dochodzi do zmniejszenia poziomu testosteronu.

W przypadku tego schorzenia nie ma objawów klinicznych, do momentu złamania kości. Chory odczuwa wtedy przede wszystkim ból. Złamania, szczególnie u osób starszych mogą wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi i znacząco wpłynąć na jakość życia.

Osteoporozę diagnozuje się na podstawie pomiaru gęstości mineralnej kości, badania radiologicznego i badań laboratoryjnych. Do oceny diagnostycznej zalicza się także biochemiczne markery obrotu kostnego, które mogą być pomocne w ocenie ryzyka osteoporozy. Osobom powyżej 50 roku życia, u których występowały złamania kości rekomenduje się badania przesiewowe.

Badanie nutrigenetyczne GenodietiGenesis - moduł Medline określa jakie jest genetyczne ryzyko wystąpienia osteoporozy, co pozwala na wczesne rozpoczęcie działań profilaktycznych.

Pakiet badań na osteoporozę kierowany jest przede wszystkim do osób z grupy wysokiego ryzyka osteoporozy. Określa poziom wapnia, fosforu i witaminy D3 w organizmie osoby badanej.

Obniżenie jakości życia chorego oraz obciążenia finansowe związane z leczeniem to jedne ze skutków tej choroby. Leczeniem osteoporozy zajmuje się reumatolog. Podstawą terapii osteoporozy jest obniżenie ryzyka złamań. Choć szczytowa masa kostna w dużej mierze zależy od genetyki, działania profilaktyczne mogą korzystnie na nią wpłynąć, natomiast wczesne rozpoznanie i wprowadzenie leczenia poprawiają komfort życia. Co można zrobić? Przede wszystkim warto zadbać o:

●  regularną aktywność fizyczną i ćwiczenia z obciążeniami - szczególnie u osób starszych ćwiczenia fizyczne wspomagają utrzymanie równowagi oraz wpływają na poprawę siły mięśni;

●  unikanie używek - palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu;

●  ograniczenie ryzyka upadku - unikanie śliskich podłóg, słabego oświetlenia po zmroku;

●  prawidłową podaż białka w diecie;

●  odpowiednie spożycie wapnia i witaminy D - jeśli dieta nie zapewnia ich odpowiedniej ilości, należy rozważyć suplementację, szczególnie witaminy D, która pełni ważną rolę we wchłanianiu wapnia i wspomaga zdrowie kości. Jak wskazują badania znaczna część populacji ma jej niedobór. Witamina D znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego m.in. w tłustych rybach (śledzie, makrela, sardynki), jajach, mleku oraz w tranie. Wapń jest z kolei podstawowym materiałem budulcowym kości. Gdzie go znajdziemy? Głównie w mleku i jego przetworach, konserwach rybnych, jarmużu, szpinaku, rukoli, brokułach, liściach pietruszki, migdałach i orzechach laskowych.

Bibliografia:

1. Akkawi I., Zmerly H., Osteoporosis: Current Concepts. Joints 2018, 6(2): 122-127.
2. Jarosz M. i wsp., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. 2020, ISBN: 978-83-65870-28-5.
3. Sözen T., Özışık L., Başaran N.Ç., An overview and management of osteoporosis. European Journal of Rheumatology 2017, 4(1): 46-56
4. Tu K.N., Lie J.D., Wan C.K.V. i wsp., Osteoporosis: A Review of Treatment Options. Pharmacy and Therapeutics 2018, 43(2): 92-104