Spirometria – na czym polega i kiedy warto ją wykonać?

5.0

Ocena klientów: 2 ocen

Z artykułu dowiesz się:

Czym jest spirometria?
Jak wygląda przebieg badania?
Wskazania do spirometrii
Przeciwwskazania do spirometrii
Przygotowanie do badania spirometrii
Parametry oceniane w spirometrii
Interpretacja wyników spirometrii
Dlaczego spirometria jest tak ważna?
Spirometria a profilaktyka zdrowotna

sprawdź też:

1. USG – jedno z najważniejszych badań obrazowych we współczesnej diagnostyce

2. Skanowanie siatkówki oka wspomagane Sztuczną Inteligencją (AI) z wykorzystaniem Fundus kamery – nowoczesna diagnostyka dna oka

3. GBT – nowoczesna i bezbolesna higienizacja jamy ustnej

Data publikacji: 2025-10-17

Data aktualizacji: 2025-10-17

Czym jest spirometria?

Spirometria to jedno z najczęściej wykonywanych badań czynnościowych układu oddechowego w celu oceny wydolności wentylacyjnej. Dzięki temu badaniu możliwy jest pomiar objętości powietrza w płucach oraz szybkości jego przepływu przez drogi oddechowe w trakcie wdechu i wydechu. Analiza zależności pomiędzy wartościami objętości a przepływem pozwala określić, czy czynność płuc mieści się w granicach normy, czy też występują zaburzenia wentylacji.

Spirometria ma kluczowe znaczenie:

W diagnostyce;
monitorowaniu stanu zdrowia płuc pacjenta;
ocenie skuteczności leczenia chorób układu oddechowego;
w przewidywaniu przebiegu wielu schorzeń, w tym — astmy oskrzelowej czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Jak wygląda przebieg badania?

Do przeprowadzenia badania spirometrii wykorzystywane jest urządzenie zwane spirometrem. Jest to aparat, który rejestruje ilość powietrza, jego przepływ i ciśnienie podczas wdechu oraz wydechu, a następnie przelicza je na wartości objętościowe. Aparat posiada wbudowane oprogramowanie, które porównuje uzyskane dane z wartościami referencyjnymi i oblicza podstawowe wskaźniki spirometryczne. W praktyce klinicznej stosuje się dwa główne rodzaje badania: Spirometrię podstawową oraz spirometrię z próbą rozkurczową (wykonywaną po podaniu leku rozszerzającego oskrzela w celu oceny odwracalności obturacji). Prawidłowo przeprowadzony test powinien obejmować co najmniej trzy powtarzalne i akceptowalne pomiary natężonej pojemności życiowej płuc (FVC). Niezbędnym elementem badania jest także manewr nasilonego wydechu, składający się z trzech faz: głębokiego, szybkiego wdechu, gwałtownego początku wydechu oraz jego płynnego, wydłużonego zakończenia.

Przebieg badania

Badanie odbywa się z pozycji siedzącej.
Pacjent otrzymuje jednorazowy ustnik.
Na nos zakładana jest klamerka, aby oddychanie odbywało się wyłącznie przez usta.
Pacjent wykonuje polecenia – spokojne oddechy, głęboki wdech i szybki, energiczny wydech.
Spirometr rejestruje przepływ powietrza i objętości oddechowe.

Czas trwania badania to zwykle kilkanaście minut. Aby wynik był wiarygodny, próba powtarzana jest kilka razy.

Wskazania do spirometrii

Spirometria znajduje szerokie zastosowanie zarówno w profilaktyce, jak i w diagnostyce oraz monitorowaniu leczenia chorób płuc. Do najczęstszych wskazań należą:

Przewlekły kaszel;
duszność;
świsty w klatce piersiowej;
uczucie ucisku w klatce piersiowej;
podejrzenie astmy oskrzelowej;
podejrzenie POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc);
kontrola skuteczności terapii u pacjentów z astmą i POChP;
ocena wydolności oddechowej przed operacją — zwłaszcza przy zabiegach kardiochirurgicznych, torakochirurgicznych i brzusznych;
profilaktyka w grupach ryzyka – u wieloletnich palaczy czy pracowników narażonych na codzienne działanie pyłów, czy gazów;
ocena tolerancji na wysiłek fizyczny;
ocena wpływu innych chorób na płuca;
u pacjentów po przeszczepie płuc lub innych narządów;
u osób otrzymujących leki, które mogą uszkadzać układ oddechowy.

Przeciwwskazania do spirometrii

Spirometria jest badaniem bezpiecznym, ale nie w każdej sytuacji można je wykonać. Wyróżnia się przeciwwskazania bezwzględne i względne.

Do bezwzględnych przeciwwskazań należą:

Świeży zawał mięśnia sercowego (do 4 tygodni);
niedawno przebyty udar mózgu;
tętniak aorty lub dużych naczyń krwionośnych;
świeże operacje okulistyczne (np. po zabiegu usunięcia zaćmy);
niedawne operacje w obrębie klatki piersiowej lub jamy brzusznej;
krwioplucie niewyjaśnionego pochodzenia;
odma opłucnowa;
podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Względne przeciwwskazania:

Wzmożona duszność lub kaszel w chwili badania;
niewyrównane choroby sercowo-naczyniowe;
brak współpracy pacjenta (np. u małych dzieci lub osób z otępieniem);
ciąża wysokiego ryzyka, zwłaszcza w trzecim trymestrze;
wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Przygotowanie do badania spirometrii

Aby wynik badania był jak najbardziej miarodajny, pacjent powinien być odpowiednio przygotowany do badania. Oto najważniejsze zalecenia:

Na 15 minut przed rozpoczęciem badania należy odpocząć i nie wykonywać gwałtownych ruchów;
na 2 godziny przed badaniem nie należy spożywać obfitych posiłków;
w dniu badania ogranicz również kawę i herbatę;
na 2 godziny przed badaniem nie powinno się palić papierosów;
nie należy pić alkoholu co najmniej na 8 godzin przed badaniem;
pacjent powinien być wypoczęty i odczekać co najmniej godzinę po intensywnym wysiłku fizycznym;
ubranie, w którym należy się zgłosić na badanie, powinno być luźne i nie powinno krępować ruchów;
przed badaniem należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.

Parametry oceniane w spirometrii

Spirometria – pomiar statyczny

Pomiar statyczny wykonywany jest podczas spokojnego swobodnego oddychania i odzwierciedla właściwości sprężyste płuc oraz klatki piersiowej. Badanie pozwala ocenić pojemność i objętość płuc bez gwałtownych manewrów oddechowych.
W trakcie spirometrii statycznej mierzone są wartości takie jak:

VC – (pojemność życiowa) - jest to maksymalna ilość powietrza, jaką można wydmuchać po pełnym wdechu;
TV – (objętość oddechowa) - daje obraz podstawowej wentylacji płuc;
ERV – dodatkowa ilość powietrza, którą można wydmuchać po normalnym wydechu. Pomaga ocenić zdolność płuc do całkowitego opróżnienia;
IRV – (zapasowa objętość wydechowa) - jest to parametr, który określa rezerwę wdechową płuc;
IC – (pojemność wdechowa) - całkowita ilość powietrza, jaką można wciągnąć do płuc podczas pełnego wdechu;
RV – objętość zalegająca (mierzona metodami pośrednimi). Ilość powietrza pozostająca w płucach po maksymalnym wydechu.

Parametry w badaniu dynamicznym

Pomiar dynamiczny polega na rejestrowaniu objętości i przepływów powietrza podczas intensywnych manewrów oddechowych — głębokiego wdechu i szybkiego, maksymalnego wydechu. Badanie ocenia drożność dróg oddechowych oraz funkcję wentylacyjną płuc.

W trakcie spirometrii dynamicznej mierzone są wartości takie jak:

FVC (natężona pojemność życiowa płuc) – ilość powietrza, wydmuchanego po maksymalnym wdechu;
FEV1 (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa) – ilość powietrza, która jest usunięta w pierwszej sekundzie wydechu;
FEV1/FVC – ten pomiar określa stosunek obu wartości, kluczowy w diagnostyce obturacji;
PEF (szczytowy przepływ wydechowy) – pokazuje maksymalną prędkość wydychanego powietrza;
MEF 25–75% – średni przepływ powietrza w środkowej części wydechu.

W celu przeprowadzenia dokładnej interpretacji wyników badania uwzględniane są normy dla:

Wieku;
płci;
wzrostu;
masy ciała pacjenta.

Interpretacja wyników spirometrii

Na podstawie wyników można wyróżnić trzy główne typy zaburzeń wentylacji:

Obturacyjne – są związane ze zwężeniem dróg oddechowych, co utrudnia przepływ powietrza. Przyczyną może być między innymi: astma, POChP, ucisk oskrzeli, ciało obce, obrzęk krtani. Obturacyjne zaburzenia wentylacji klasyfikuje się w stopniach: łagodnym umiarkowanym, ciężkim i bardzo ciężkim.
Restrykacjne – dotyczące ograniczenia pojemności płuc lub czynnego miąższu. Przyczyną mogą być takie choroby jak: (np. włóknienie, nowotwory), niewydolność serca, otyłość, choroby nerwowo-mięśniowe.
Pseudorestrykcjne – najczęściej w zaawansowanym POChP, utrata sprężystości płuc i zwiększenie objętości zalegającej.

Dlaczego spirometria jest tak ważna?

Regularne wykonywanie badania pozwala:

Ocenić ryzyko związane z planowanym zabiegiem chirurgicznym;
zmotywować pacjenta do rzucenia palenia – zwłaszcza gdy widoczne są pierwsze nieprawidłowości;
u osób starszych badanie ma ogromne znaczenie w profilaktyce i diagnozowaniu POChP. Regularne kontrole pozwalają wcześnie wykrywać choroby i poprawiać jakość życia seniorów.

Spirometria a profilaktyka zdrowotna

Zaleca się, aby osoby palące po 40 roku życia wykonały badanie przynajmniej raz w roku. Jest to bardzo ważne, ponieważ choroby takie jak POChP często wykrywane są dopiero w zaawansowanym stadium. W kontekście idei Longevity, czyli dążenia do zdrowego i długiego życia, regularne badania czynności płuc pozwalają wcześnie wykrywać problemy, oraz wprowadzać zmiany w stylu życia co zwiększa szanse na dłuższe i bardziej aktywne życie.

Podsumowanie

Spirometria to proste, szybkie i nieinwazyjne badanie, które dostarcza cennych informacji o kondycji układu oddechowego. Dzięki niemu możliwe jest wczesne wykrycie chorób, takich jak astma czy POChP, oraz kontrola postępów leczenia. Znajomość wskazań i przeciwwskazań do spirometrii pozwala bezpiecznie przeprowadzić badanie i uzyskać wiarygodne wyniki.

W profilaktyce, zwłaszcza u osób palących i narażonych zawodowo, spirometria ma kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia i dobrej jakości życia.

Bibliografia:

1. Ziółkowska-Graca, B. (2013). Spirometria praktycznie–jak wykorzystać badania spirometryczne w diagnostyce i leczeniu chorób dróg oddechowych?. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 9(4), 386-396.

2. Franczuk, M., Przybyłowski, T., & Czajkowska-Malinowska, M. Badanie spirometryczne w praktyce lekarza rodzinnego podczas pandemii COVID-19. Lekarz POZ, 7(1). s. 25-28.