Zakrzepica żył - objawy, leczenie, przyczyny zaburzeń krzepnięcia
Jakie badania pomogą wykryć zakrzepicę?
Co to jest zakrzepica?
W wyniku zaburzonych procesów krzepliwości krwi powstają skrzepliny wewnątrz naczyń krwionośnych. Zakrzepica żylna dotyczy powstawania skrzeplin w naczyniach żylnych, zaś zakrzepica tętnicza w tętnicach. 80% przypadków zakrzepicy dotyczy żył głębokich kończyn dolnych i miednicy, z czego najczęściej umiejscawia się żyłach podudzia. Obecność skrzeplin nie stanowi zagrożenia dla życia. Dopiero ich oderwanie od ściany i zablokowanie istotnego naczynia (szczególnie zator tętnicy płucnej) może prowadzić do nagłego zgonu.
Zakrzepica — czynniki ryzyka i przyczyny rozwoju:
- predyspozycje genetyczne (trombofilie wrodzone),
- trombofilie nabyte,
- długotrwałe unieruchomienie z takich przyczyn jak rozległe urazy, zabiegi operacyjne, niedowład kończyn dolnych,
- stosowanie estrogenów (antykoncepcja hormonalna lub hormonalna terapia zastępcza),
- otyłość,
- siedzący tryb życia,
- palenie tytoniu,
- ciąża i połóg,
- wiek powyżej 40 lat,
- nowotwory złośliwe i leczenie przeciwnowotworowe,
- występowanie zakrzepicy lub zatorowości płucnej w rodzinie,
- długotrwały lot samolotem,
- ucisk na naczynia żylne,
- niewydolność serca lub oddechowa,
- choroby szpiku kostnego,
- choroby jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna),
- zespół nerczycowy,
- żylaki kończyn dolnych,
- zakrzepica w historii chorobowej.
Zakrzepica - przyczyny genetyczne
Co najmniej 20-30% zachorowań na zakrzepicę wynika z genetycznych predyspozycji:
-mutacji typu Leiden w genie F5 (kodowanie czynnika V układu krzepnięcia),
-mutacji w genie F2 (kodowanie protrombiny),
-niedobory inhibitorów krzepnięcia krwi,
-wrodzona hiperhomocysteinemia.
- Jeżeli u pacjenta lub w jego rodzinie wystąpiły zaburzenia zatorowo-zakrzepowe,
- epizod zatorowości płucnej lub udaru mózgu w młodym wieku,
- przed podjęciem decyzji o stosowaniu hormonalnej antykoncepcji,
- przed wdrożeniem hormonalnej terapii zastępczej w przypadku martwego urodzenia lub poronienia płodu bez wad rozwojowych po pierwszym trymestrze ciąży,
- u osób dotychczas zdrowych, które są narażone na dodatkowe środowiskowe czynniki ryzyka, np. operacja i unieruchomienie, choroba nowotworowa, niewydolność krążenia, miażdżyca zarostowa tętnic, palenie, cukrzyca, otyłość czy hipercholesterolemia a także stany fizjologiczne, jak ciąża, połóg czy wiek >60 lat.
W przypadku mutacji jednego wariantu genu F5 ryzyko zachorowania zwiększa się 3-8 razy, zaś przy mutacji obu wersji ryzyko zwiększa się do 80 razy. Mutacja genu F2 podwyższa ryzyko trzykrotnie. Dodatkowe zastosowanie terapii estrogenami zwiększa ryzyko rozwoju zakrzepicy odpowiednio aż 120 i 16 razy!
Zakrzepica a antykoncepcja hormonalna
Antykoncepcja hormonalna znacznie wpływa na procesy krzepliwości krwi, przez co zwiększa ryzyko rozwoju różnych chorób układu krążenia - zawału serca, udaru lub zakrzepicy szczególnie w ciągu pierwszych 3 miesięcy stosowania. Ryzyko jeszcze bardziej się zwiększa w przypadku predyspozycji genetycznych i/lub palenia papierosów. Przed wprowadzeniem terapii estrogenowej kobiety powinny mieć więc przeprowadzoną diagnostykę w kierunku zakrzepicy, a w szczególności wykonane badanie krwi na obecność predyspozycji genetycznej.
Zakrzepica w ciąży
Ryzyko powstania zakrzepicy w ciąży spowodowane jest zwiększającym się wraz z rozwojem dziecka uciskiem na żyły biodrowe. Choroba zatorowa w takim przypadku najczęściej rozwija się w odcinku biodrowo – udowym żył głębokich, a u 90% kobiet objawy zakrzepicy występują tylko w lewej nodze.
Przyczyny rozwoju zakrzepicy w ciąży:
- zmiany hormonalne niezbędne do utrzymania ciąży (hormony powodują rozszerzenie naczyń i zastój krwi w naczyniach żylnych, zwiększają lepkość krwi co sprzyja tworzeniu się skrzeplin),
- utrudniony odpływ krwi z nóg spowodowany uciskiem żył przez powiększająca się macicę,
- cięcie cesarskie,
- długotrwałe unieruchomienie po porodzie sprzyjające zastojom żylnym.
- zatorowość żylna łącznie z zakrzepicą żył głębokich,
- zator tętnicy płucnej,
- zatorowość naczyń mózgowych, zakrzepica tętnicza (obwodowa i mózgowa),
- ostry stan przedrzucawkowy,
- przedwczesne odklejenie łożyska,
- nawrotowe poronienia,
- zgon.
Objawy i powikłania wiążące się z zakrzepicą
- Obrzęki jednej nogi, które zaczynają się od powiększenia obwodu kostki,
- zwiększenie temperatury, zaczerwienienie i zasinienie skóry w okolicy pojawienia się skrzepu,
- bóle nóg o charakterze ciągnącym lub uczucie napięcia mięśni nogi,
- bolesność pod wpływem ucisku i dotyku,
- ocieplenie skóry,
- bolesność powierzchni podeszwowej stopy wywołana jej uciskiem,
- bolesność podczas chodzenia, która ustępuje po unieruchomieniu kończyny,
- uogólniony stan zapalny organizmu, gorączka.
Gdy skrzeplina oderwie się, jest ona transportowana wraz z krwią. W pewnym miejscu skrzeplina może doprowadzić do zamknięcia światła naczynia, czyli zatoru, przez co krew nie może swobodnie przepływać. Powikłania mogą obejmować zator tętnicy płucnej wraz z dusznościami, zatorowość naczyń mózgowych oraz żylną, a także tzw. zespół pozakrzepowy, który wiąże się z rozwojem owrzodzeń podudzi i przewlekłą niewydolnością żylną. W krótkim czasie zator może doprowadzić do zgonu.
W przypadku kobiet w ciąży może dojść do ostrego stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego odklejenia się łożyska oraz nawrotowych poronień. Nieleczona zakrzepica zwiększa więc ryzyko ciąży powikłanej.
Badanie krwi na zakrzepicę
Zakrzepica, jeżeli nie jest wykryta i leczona, może doprowadzić nawet do śmierci. Dlatego tak ważne jest jej szybkie i prawidłowe zdiagnozowanie. Do tego przyczyniają się takie badania jak badania laboratoryjne krwi, badanie ultrasonograficzne naczyń z oceną przepływu krwi, flebografia żylna, rezonans magnetyczny czy badanie genetyczne.
Badania wskazują, że około 20-30% wszystkich przypadków zachorowania ma związek z występowaniem w DNA predyspozycji genetycznych. Najczęściej występującą mutacją jest typu Leiden genu F5 (gen ten koduje czynnik V układu krzepnięcia krwi) - około 5% polskiej populacji posiada w swoim DNA tę mutację. Drugą co do częstości występowania mutacją jest zmiana w genie F2 (gen ten koduje protrombinę, mutacja obecna jest u 1,8% Polaków).
Jeżeli tylko jedna kopia genu jest nieprawidłowa - ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowej jest od 3 do 8 razy wyższe w porównaniu do populacji ogólnej. Jeżeli natomiast obie kopie genu są zmutowane - prawdopodobieństwo zachorowania jest 80-krotnie większe. Ryzyko zachorowania dodatkowo rośnie zwłaszcza u kobiet przyjmujących doustne hormonalne środki antykoncepcyjne lub hormonalną terapię zastępczą i może być nawet ponad stukrotnie wyższe jeżeli obie kopie genu są nieprawidłowe.
Na wczesne stwierdzenie, że występują zaburzenia krzepliwości krwi, wykonuje się takie badania krwi jak ocena liczby płytek krwi, stężenie fibrynogenu i D-dimerów, a także pomiar czasu protrombinowego, trombinowego i kaolinowo-kefalinowego:
- Podwyższona liczba płytek krwi sugeruje, że mogą pojawić się zakrzepy żylne;
- Podwyższone stężenie fibrynogenu znacznie zwiększa ryzyko rozwoju zakrzepicy;
- Wysokie stężenie D-dimerów we krwi świadczy o obecności w naczyniach zakrzepu;
- Czas protrombinowy określa tempo krzepnięcia krwi w przypadku przerwania ciągłości ściany naczynia krwionośnego - krótki czas protrombinowy świadczy o chorobie zakrzepowej;
- Czas trombinowy określa tempo, w jakim fibrynogen przekształca się w fibrynę, a jego skrócenie świadczy o nadkrzepliwości;
- Czas kaolinowo-kefalinowy określa aktywność czynników krzepnięcia krwi znajdujących się w osoczu - skrócenie tego czasu świadczy o nadkrzepliwości krwi.
Doppler tętnic żylnych
Flebografia żylna
Flebografia żylna jest radiologicznym badaniem żył (zwykle żył kończyn dolnych), podczas którego bezpośrednio do naczynia żylnego podawany jest środek kontrastowy. Wykonywane jest przy podejrzeniu obecności zakrzepów - zazwyczaj wykonuje się je wtedy, gdy wyniki dopplerowskiego badania ultrasonograficznego są niejednoznaczne. Środek kontrastowy wprowadzany jest do naczynia żylnego na grzbiecie stopy, po czym kieruje się on do układu żył głębokich (dzięki opasce uciskowej, którą zakłada się na wysokości kostek) - dzięki czemu możliwe jest uwidocznienie żył głębokich kończyn dolnych.Leczenie zakrzepicy i profilaktyka
Standardem leczenia chorych z zakrzepicą żylną jest podawanie heparyny drobnocząsteczkowej i wczesne uruchamianie pacjentów z jednoczesnym stosowaniem kompresjoterapii.
Należy podkreślić, że główną rolę w terapii choroby zatorowo – zakrzepowej stanowi profilaktyka przeciwzakrzepowa, a przede wszystkim określenie ryzyka wystąpienia zakrzepicy za pomocą badań genetycznych, których wynik pozwoli podjąć wczesne działania prewencyjne tym bardziej, że jej objawy pojawiają gdy proces chorobowy jest już zaawansowany i grozi powikłaniami. Ustalenie genetycznych predyspozycji zachorowania na chorobę zakrzepowo – zatorową stanowi kluczową rolę w ustaleniu bezpiecznej antykoncepcji i terapii hormonalnej u kobiet w okresie menopauzy.
Stwierdzenie obecności genów, które predysponują do rozwoju zakrzepicy pozwala na wczesne wprowadzenie profilaktyki zakrzepowej. W przypadku kobiet będzie to m.in. rezygnacja z hormonalnej terapii zastępczej lub doustnej antykoncepcji hormonalnej oraz palenia papierosów. Profilaktyka obejmuje również pacjentów po zabiegach chirurgicznych, w których przypadku zaleca się szybki powrót do poruszania się.
Dodatkowo jako istotne czynniki w zapobieganiu zakrzepicy uznaje się utrzymanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna, unikanie długiego siedzenia i zapewnienie odpowiedniego nawodnienia organizmu.
W profilaktyce i leczeniu zakrzepicy stosuje się leki przeciwkrzepliwe, m.in. heparyny, antagonistów witaminy K (acenokumarol, warfaryna). Wykorzystuje się również specjalne pończochy lub rajstopy uciskowe, które są szczególnie przydatne pacjentom w czasie podróży samolotem, gdyż zapobiegają bezobjawowej zakrzepicy żył powierzchniowych i zakrzepicy żył głębokich.
Wiele zgonów związanych z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową następuje w przebiegu nagłych epizodów zapalenia żył głębokich lub zatorowości płucnej, które pozostają nierozpoznane i/lub nieleczone. Dlatego kluczową rolę w zapobieganiu rozwoju choroby i jej powikłań stanowi profilaktyka, która obejmuje:
- wykonywanie profilaktycznych badań genetycznych,
- stosowanie heparyn w okresie okołooperacyjnym,
- stosowanie pończoch przeciwzakrzepowych,
- stosowanie przerywanego masażu pneumatycznego,
- wczesne uruchamianie chorych po zabiegach operacyjnych.
Aktualizacja: 2022-04-05
Zakrzepica
399.00 złw placówce
PCR
do 15 dni roboczych
12 miesięcy, do wykorzystania w całej Polsce
