Mikrobiota i mikrobiom - jakie mamy bakterie w jelitach?

Czym są mikrobiota i mikrobiom?

Różne gatunki bakterii i grzybów stale zamieszkują nasz organizm. Najgęściej mikroorganizmy zamieszkują jelito grube - jest ich tam aż 10^13 - 10^14 i wspólnie zwane są mikrobiotą. Szacuje się, że ilość komórek mikroorganizmów mikrobioty jest równa ilości komórek organizmu człowieka. Mikrobiomem natomiast nazywany jest całościowy genom mikroorganizmów.

Jakie mamy bakterie w jelitach w różnym wieku?

Skład mikrobioty zmienia się w zależności od wieku i warunków życia. We wczesnym dzieciństwie dominują gatunki bakterii z rodzajów Bifidobacterium, Bacteroides, Clostridia i Parabacteroides. W przypadku cesarskiego cięcia u noworodków obserwuje się zwiększoną obecność Firmicutes, do których należą potencjalnie chorobotwórcze rodzaje bakterii (w tym Clostridium). U wcześniaków natomiast występuje większa ilość proteobakterii.

Wraz z wiekiem zwiększa się różnorodność mikrobioty, głównie pod wpływem wprowadzenia stałych posiłków do diety dziecka. Dość stabilny skład ustala się około 2-5 roku życia i dominują w nim bakterie typu Firmicutes i Bacteroidetes. Wśród Bacteroidetes znajdują się takie rodzaje jak Bifidobacterium spp. czy Bacteroides spp i mają one pozytywny wpływ na zdrowie. W mniejszym stopniu na dorosłą mikrobiotę składają się Actinobacteria, Proteobacteria i Verrucomicrobia. Jednakże skład mikrobioty każdej dorosłej osoby będzie się znacznie między sobą różnił.

Znaczne zmiany w składzie mikrobioty obserwuje się w trakcie ciąży pomiędzy poszczególnymi trymestrami. Niektóre badania wskazują również na większą ilość bakterii Staphylococcus czy Clostridium wśród ciężarnych z nadwagą, a są to w wielu przypadkach bakterie chorobotwórcze.

Wraz z procesem starzenia zmniejsza się różnorodność naturalnej mikroflory jelitowej, co wiąże się z podatnością na kolonizację patogennych mikroorganizmów. Zmniejsza się również produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, których jednym z zadań jest odżywianie komórek jelit.

Zaburzona flora bakteryjna jelit - przyczyny i objawy

Większość zdrowych dorosłych osób posiada mikrobiotę o stabilnym składzie przez bardzo długi czas. Do zaburzeń w prawidłowym składzie mikroflory (prawidłowym, czyli typowym dla danej osoby) może być spowodowane różnymi czynnikami.

Czynniki, które wpływają na florę bakteryjną jelit:

• Miejsce pobytu
• Rodzaj spożywanych pokarmów
• Przyjmowanie antybiotyków (bezpośrednie oraz pośrednie w pokarmach mięsnych)
• Przyjmowanie innych leków (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne)
• Choroby, zranienia, zakażenia, szczególnie z przebiegiem biegunkowym
• Zaburzenia hormonalne
• Obecność stresu

Pod wpływem tych czynników dochodzi do zmniejszenia ilości mikroorganizmów o pozytywnym znaczeniu dla naszego zdrowia, a wzrasta ilość tych, które mogą być potencjalnie patogenne i wywoływać choroby.

Zaburzona mikroflora jelitowa wiąże się głównie z objawami zakażeń i chorób, które mogły zostać spowodowane patogenami. Ponadto, typowe może być powstanie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego takich jak wzdęcia, nasilone wydalanie gazów, uczucie przelewania w jamie brzusznej, nasilone biegunki bądź zaparcia. Dodatkowo istnieje ryzyko obniżenia odporności, częstszych infekcji i ogólnie złego samopoczucia u osoby z zaburzoną mikroflorą.

Zaburzenie mikrobioty może również prowadzić do rozwoju różnych stanów chorobowych: zespołu jelita drażliwego, chorób zapalnych jelit (Leśniowski-Crohn, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), SLE, cukrzycy, chorób alergicznych czy otyłości.

Jak można zbadać skład mikrobioty?

Badania mikroflory jelitowej stały się ostatnimi czasy popularne ze względu na coraz lepsze potwierdzenie istoty mikrobioty dla zdrowia w badaniach naukowych. Takie badania wykonuje się na podstawie próbki kału. Analiza laboratoryjna obejmuje różne mikroorganizmy (m.in. Candida, Clostridium, Staphylococcus, Bifidobacterium, Klebsiella, Proteus, Pseudomonas, Lactobacillus, E.coli), które mogą zamieszkiwać jelita w stanie zdrowia bądź choroby, a także dodatkowe może oceniać również inne czynniki bądź metabolity, które mogą mieć znaczenie dla stanu jelit.

Wśród badań mikrobioty są:

• MikroFloraScan ❱
• GutFlora ❱
• KyberKompakt ❱

Dobre bakterie i złe bakterie

Bakterie probiotyczne

O probiotykach mówimy w stosunku do preparatów zawierających mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach mają działanie pozytywne dla zdrowia organizmu. Wśród mikroorganizmów probiotycznych najczęściej wykorzystywane są: Bifidobacterium, Lactobacillus, Saccharomyces, Leuconostoc, Pediococcus, Streptococcus, Enterococcus, Escherichia coli i Bacillus.

Bakteria coli

Escherichia coli jest naturalnym mieszkańcem naszych jelit. Większość szczepów jest bezpiecznych dla zdrowia, a nawet mogą być korzystne. Badania wskazują, że szczep Escherichia coli Nissle 1917 przyczynia się do uszczelnienia jelit poprzez zwiększenie ekspresji białek ZO-1 i ZO-2.

E. coli w zbyt wysokiej ilości wraz z obniżeniem Clostridium leptum i rodzaju Bifidobabacterium mogą jednak prowadzić do rozwoju zespołu jelita drażliwego. Ponadto przedostanie się E. coli do innych układów może być przyczyną poważnych chorób (np. zapalenia opon mózgowych, zakażeń układu moczowego, ropni narządowych). Zakażenie szczepem Escherichia coli O157:H7 jest przyczyną zespołu hemolityczno-mocznicowego, który występuje głównie u niemowląt i małych dzieci.

Clostridium difficile

C.difficile jest bakterią o zdolności do wytwarzania toksyn. W pewnych ilościach zamieszkuje jelita zdrowych osób. Zakażenie tą bakterią powoduje biegunki i bóle brzucha, ale może również dojść do sepsy i w niektórych przypadkach do śmierci. Toksyny C. difficile niszczą integralność ściany jelitowej, prowadzą do stanu zapalnego i śmierci komórek.

Pałeczki kwasu mlekowego

Bakterie kwasu mlekowego obejmują bakterie należące do różnych rodzajów, wśród których jako najbardziej istotne wyróżnia się Lactobacillus, Leuconostoc, Pediococcus, Lactococcus, and Streptococcus. Wspólną cechą tych bakterii jest fermentacja węglowodanów z wytworzeniem kwasu mlekowego. Znaczna liczba szczepów wśród pałeczek kwasu mlekowego wykorzystywana jest jako probiotyki: Lactobacillus rhamnosus GG, L. casei, L. acidophilus, Bifidobacterium infantis, Streptococcus thermophilus, L. plantarum, L. brevis, L. fermentum, L. johnsonii, L. salivarius i inne. Większość z tych bakterii posiada zdolność uszczelniania ściany jelitowej, działania przeciw patogenom, a także posiada inne liczne pozytywne funkcje.

Bibliografia

• Mills S., Stanton C., Lane J.A., Smith G.J., Ross R.P.: Precision Nutrition and the Microbiome, Part I: Current State of the Science. Nutrients 2019, 11, 923. doi:10.3390/nu11040923
• Kho Z.Y., Lal S.K.: The Human Gut Microbiome – A Potential Controller of Wellness and Disease. Front. Microbiol. 9:1835. doi: 10.3389/fmicb.2018.01835
• Mills S., Lane J.A., Smith G.J., Grimaldi K.A., Ross R.P., Stanton C.: Precision Nutrition and the Microbiome, Part I: Potential Opportunities and Pathways to Commercialisation. Nutrients 2019, 11, 1468. doi:10.3390/nu11071468

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2019-09-11

Powiązane tematy:

Badanie mikroflory jelitowej - co to jest, kto powinien je wykonać?

Probiotyki i prebiotyki - jakie są ich właściwości?

Flora bakteryjna jelit - jakie jest jej znaczenie dla zdrowia?

Jak odbudować florę bakteryjną jelit?

Jak dbać o zdrowe jelita?